ΘΑΝΟΥ Π. ΝΤΟΚΟΥ
Σε μια χρονιά που χαρακτηρίστηκε, μεταξύ άλλων, από τη –μόνιμη, πλέον– αβεβαιότητα και αστάθεια σε διεθνές επίπεδο, τη συνεχιζόμενη προσπάθεια διαχείριση των συνεπειών της πανδημίας και τα αυξανόμενης συχνότητας ακραία καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές, η Ελλάδα συνέχισε να επενδύει στην εθνική της ασφάλεια στη βάση ενός μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού και μιας πολιτικής «έξυπνης ισχύος», με τρεις βασικούς άξονες: (α) την αύξηση της αποτρεπτικής της ικανότητας, (β) την οικοδόμηση νέων και την ενίσχυση υφιστάμενων συμμαχιών και σχημάτων περιφερειακής συνεργασίας, (γ) την αύξηση της ανθεκτικότητας (resilience) σε εθνικό επίπεδο, με τη θωράκιση υποδομών και δικτύων.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στη σηµαντική ενίσχυση, τα δύο τελευταία χρόνια, των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με εξελιγμένα οπλικά συστήματα, λόγω της αναθεωρητικής πολιτικής και των επιθετικών κινήσεων της εξ Ανατολών γείτονος. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα προγράμματα, που υλοποιούν με επιτυχία το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και τα Γενικά Επιτελεία: αγορά 24 μαχητικών αεροσκαφών Rafale, που θα δώσουν ένα σημαντικό ποιοτικό πλεονέκτημα στην Πολεμική Αεροπορία· προμήθεια τεσσάρων ελικοπτέρων ΜΗ-60 ROMEO (και επιπλέον τρία ελικόπτερα στο εγγύς μέλλον), του κορυφαίου ελικοπτέρου ανθυποβρυχιακού πολέμου· απόκτηση ικανού αριθμού τορπιλών για τα υποβρύχια τύπου 214· συμφωνία για κατασκευή κέντρου αεροπορικής εκπαίδευσης στην Καλαμάτα· μίσθωση UAVs τύπου Heron από το Ισραήλ (αλλά και το σημαντικότατο Πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ για την Πολιτική Προστασία).
Εμβληματικού χαρακτήρα ήταν η ενίσχυση του Πολεµικού Ναυτικού (Π.Ν.) µε την απόκτηση τριών (+1) γαλλικών φρεγατών πολλαπλού ρόλου τύπου Belharra, με ιδιαίτερα εξελιγμένες δυνατότητες αντιαεροπορικής προστασίας και διοίκησης και ελέγχου, που, σε συνδυασμό με τα Rafale, θα ενισχύσουν την ικανότητα διεξαγωγής επιχειρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ενίσχυση του Π.Ν. θα συμπληρωθεί με την αγορά αριθμού κορβετών και τον εκσυγχρονισμό φρεγατών ΜΕΚΟ. Βασικά κριτήρια, πέραν των αμιγώς επιχειρησιακών, θα αποτελέσουν το κόστος, η επιδίωξη μέγιστης δυνατής ομοιοτυπίας και το εύρος της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Στην επιτυχή κατάληξη του προγράμματος φρεγατών, όσον αφορά το κόστος και το προσφερόμενο πακέτο δυνατοτήτων, συνετέλεσε πρωτίστως η ανάδειξη του στρατηγικού χαρακτήρα των γεωστρατηγικών συμφερόντων Ελλάδος-Γαλλίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η διαπραγματευτική τακτική της κυβέρνησης, η οποία με υπομονή και ενδελεχή μελέτη των προσφορών επέλεξε την πλέον συμφέρουσα για την ενίσχυση του Π.Ν., όχι μόνον για το άμεσο, αλλά και για το απώτερο μέλλον. Κάτι ανάλογο θα επιδιωχθεί και με το πρόγραμμα των κορβετών.
Όσον αφορά την περαιτέρω αύξηση της αποτρεπτικής ικανότητας, στις τρέχουσες προτεραιότητες περιλαμβάνονται: η συνέχιση της προσπάθειας αύξησης της διαθεσιμότητας οπλικών συστημάτων· η περαιτέρω εξυγίανση της αμυντικής βιομηχανίας (έχουν ήδη μπει οι βάσεις στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, θα συνεχιστεί η προσπάθεια για την εύρεση βιώσιμης λύσης στα Ναυπηγεία Ελευσίνας, αναζητείται στρατηγικός επενδυτής στην ΕΑΒ και η επίλυση των προβλημάτων των ΕΑΣ)· η προώθηση σημαντικών εξοπλιστικών προγραμμάτων όπως το εθνικό τυφέκιο, τα πυραυλικά συστήματα SPIKE-NLOS, η λήψη τελικής απόφασης για τον εκσυγχρονισμό των αεροσκαφών F-16 Block-50, ενώ βεβαίως στον μελλοντικό σχεδιασμό κεντρική θέση κατέχει η λήψη απόφασης σχετικά με τα αεροσκάφη 5ης γενιάς F-35· η ταχεία επένδυση σε νέες τεχνολογίες (συμπεριλαμβανομένων UAVs & anti-drone systems, με ανάπτυξη εθνικής ικανότητας) και λύσεις χαμηλού κόστους – υψηλής αποτρεπτικής ικανότητας· η εμπέδωση σε ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό κοινής κουλτούρας ασφαλείας και ολιστικού τρόπου δράσης που εφαρμόστηκε με επιτυχία στην κρίση του Έβρου, ενώ γενικότερη προτεραιότητα θα αποτελέσει η αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, η αύξηση της «ανθεκτικότητας» της χώρας (στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η στρατηγική ασφάλειας, η οποία θα είναι έτοιμη στις αρχές του 2022) και η θωράκιση των συνόρων για την αποτροπή εργαλειοποίησης μεταναστευτικών ροών.
Όλα τα ανωτέρω εξοπλιστικά προγράμματα, και άλλα μικρότερης εμβέλειας, καθώς και ο απαραίτητος εκσυγχρονισμός των υποδομών, είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της δεκαετούς οικονομικής κρίσης για τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά δεν αποτελούν αυτοσκοπό, ούτε και υπάρχει από ελληνικής πλευράς διάθεση εμπλοκής σε έναν ανεξέλεγκτο ανταγωνισμό εξοπλισμών, που πιθανότατα θα προκαλούσε ανήκεστο βλάβη στην ελληνική οικονομία. Η ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας μαζί με την πολυσχιδή, και ιδιαίτερα εντατική και επιτυχημένη τα τελευταία δύο χρόνια, διπλωματική δραστηριότητα, αποτελούν κεντρικά εργαλεία για την επίτευξη ενός ζωτικής σημασίας πολιτικού στόχου: την προστασία της εθνικής κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων έναντι ενεργειών αμφισβήτησής τους.
Ραγδαίες ήταν οι εξελίξεις στον τομέα της διπλωματικής δραστηριοποίησης. Κεντρικές επιδιώξεις συνεχίζουν να αποτελούν η εμβάθυνση και διεύρυνση συμμαχιών, η αύξηση του ειδικού βάρους εντός της Ε.Ε. και η ενίσχυση της διεθνούς εικόνας της χώρας ως παράγοντα σταθερότητας και παρόχου ασφαλείας μέσω της διεύρυνσης του στρατηγικού ορίζοντα και της αύξησης της εξωστρέφειας. Αδιαμφισβήτητα, πολύ μεγάλη επιτυχία για την Ελλάδα αποτελούν η υπογραφή της συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας με τη Γαλλία, καθώς και η επέκταση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) με τις ΗΠΑ (στο πλαίσιο αυτό, συζητείται ο εκσυγχρονισμός υποδομών σε ελληνικό έδαφος και η παραχώρηση πλεονάζοντος αμερικανικού αμυντικού υλικού). Και οι δύο συμφωνίες (όπως και η αντίστοιχη του 2020 με τα ΗΑΕ) εμπεριέχουν εγγυήσεις ασφαλείας και προβλέψεις για την παροχή υποστήριξης σε σειρά τομέων σε περίοδο κρίσης.
Τέλος, όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ως σχετικά θετικές εξελίξεις κρίνονται η πρόθεση συνέχισης των διερευνητικών επαφών και το ενδιαφέρον για οικονομική συνεργασία. Παραμένουν, ωστόσο, σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις της Ελλάδας με έναν πολύ δύσκολο γείτονα, που χαρακτηρίζεται από σημαντικές δυνατότητες, αλλά και σοβαρές τρωτότητες και πολλαπλά ανοιχτά μέτωπα. Ελπίζει κανείς ότι στην Άγκυρα θα υπάρξει εγκαίρως κατανόηση των αρνητικών συνεπειών σε διμερές, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο της ακολουθούμενης πολιτικής σε μια σειρά ζητημάτων.
Η Ελλάδα αισθάνεται υποχρεωμένη να έχει πάντοτε υψωμένη μια ασπίδα προστασίας των εθνικών συμφερόντων, κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων. Μια ασπίδα, αμυντική και διπλωματική, που στόχο έχει την αποτροπή για όποιον τα επιβουλεύεται. Στο άλλο της χέρι μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να αρπάξει τη λαβή ενός ξίφους και να υπερασπιστεί τα δίκαιά της, αν το μήνυμα αποφασιστικότητας και αποτροπής δεν γίνει αντιληπτό από την άλλη πλευρά. Αν, όμως, η άλλη πλευρά δείξει την απαραίτητη καλή θέληση, μπορεί να απλωθεί χέρι συνεργασίας σε κοινά προβλήματα και προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η πανδημία COVID-19, η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, η πράσινη ενέργεια και μια σειρά άλλων θεμάτων. Η Ελλάδα είναι έτοιμη και για τις δύο επιλογές, αν και είναι σαφής η προτίμησή της για τη δεύτερη.
[Πηγή: Η Καθημερινή, 31.10.2021]
O Θάνος Π. Ντόκος είναι σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του πρωθυπουργού.
