ΣΕΡΙ ΜΠΕΡΜΑΝ .,
μετάφραση: Μιχάλης Λαλιώτης,
Εκδόσεις ΔΩΜΑ, Αθήνα 2021, σελ.763
Καθηγήτρια στο Κολλέγιο Μπάρναντ στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, η Σέρι Μπέρμαν καταθέτει μια εξαιρετική μελέτη για την πολιτική ιστορία της νεότερης Ευρώπης.
Παίρνει σαν σημείο αφετηρίας τους αγγλικούς εμφύλιους πολέμους και την Ένδοξη Επανάσταση τον 17ο αιώνα και τη Γαλλική Επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα. Όπως γράφει χαρακτηριστικά η Μπέρμαν, «ξεκινώντας την ανάλυση από τον 17ο αιώνα καθίσταται σαφές ότι, όπως στην οικονομία, έτσι και στην πολιτική τίποτα δεν προσφέρεται δωρεάν, χωρίς αντίτιμο: βλέπουμε, με άλλα λόγια, ότι η ιδέα πως υπάρχει ένας σταδιακός, φιλελεύθερος, μη βίαιος δρόμος προς τη δημοκρατία βασίζεται σε μια παρανόηση ή παρερμηνεία της ιστορίας. Μολονότι ένας τέτοιος δρόμος είναι σίγουρα ελκυστικός από θεωρητικής απόψεως, οι περιπτώσεις σταθερών φιλελεύθερων δημοκρατιών που αναπτύχθηκαν με αυτόν τον τρόπο είναι ελάχιστες. Όπως θα δούμε, το πολιτικό παρελθόν των περισσότερων δημοκρατιών είναι ένα παρελθόν αγώνων, συγκρούσεων και πισωγυρισμάτων. Ένα πιο αισιόδοξο συμπέρασμα είναι ότι τα αρχικά προβλήματα και οι αποτυχίες δεν αποκλείουν τη μετέπειτα επιτυχία της δημοκρατίας. Πράγματι, στην Ευρώπη τα προβλήματα και οι αποτυχίες αποδείχτηκαν αναπόσπαστο τμήμα των μακροπρόθεσμων διαδικασιών μέσω των οποίων απονομιμοποιήθηκαν και τελικά εξαλείφθηκαν οι μη δημοκρατικοί θεσμοί, ελίτ και νοοτροπίες, και σφυρηλατήθηκαν οι δημοκρατικοί τους διάδοχοι. Πολλοί σύγχρονοι αναλυτές φαίνεται να μην το συνειδητοποιούν αυτό, επειδή ακριβώς στερούνται μια ιστορική προοπτική: πολλές φορές αγνοούν ή παρανοούν τον συχνά συγκεχυμένο και “άκομψο” τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκαν στην πραγματικότητα οι σημερινές φιλελεύθερες δημοκρατίες, πράγμα που κάνει εξίσου εσφαλμένες τις αναλύσεις τους για τη δημοκρατία σήμερα».
Η μελέτη της πολιτικής εξέλιξης της Ευρώπης πρέπει να μας υπενθυμίσει πόσο πρόσφατο κατόρθωμα είναι στην πραγματικότητα η ευδοκιμούσα δημοκρατία και πόσο πολύς χρόνος χρειάστηκε για να επιτευχθεί. Χρειάστηκε να μεσολαβήσουν οι τραγωδίες του Μεσοπολέμου και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για να αντιληφθούν πλήρως οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές ελίτ ότι η αποφυγή των οικονομικών κρίσεων, των ανισοτήτων και των κοινωνικών διχασμών ήταν απαραίτητη προκειμένου να παρεμποδιστεί ο πολιτικός εξτρεμισμός και η κατάρρευση της δημοκρατίας. Γι’ αυτό, διαμορφώθηκαν νέοι θεσμοί και ισορροπίες σε εγχώριο, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, προκειμένου να διασφαλιστούν αυτοί οι στόχοι. Χάρη σ’ αυτό το πλαίσιο, μπόρεσε να ανθήσει η δημοκρατία στη Δύση μετά τον πόλεμο, υπογραμμίζει η Μπέρμαν.
Σε μια εποχή όπου πολλοί πολίτες αισθάνονται απογοήτευση απ΄τη δημοκρατία και πολλοί παρατηρητές εκφράζουν απαισιοδοξία για το μέλλον της, η μελέτη της Μπέρμαν θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πόσο πολύτιμο και εύθραυστο πράγμα είναι η δημοκρατία και τι απαιτείται προκειμένου αυτή να διατηρηθεί αλλά και να αναζωογονηθεί στις μέρες μας.
Ένα μεγάλο μπράβο στις εκδόσεις Δώμα που προχώρησαν στην έκδοση αυτού του σπουδαίου έργου.
——-
