Αγαπητός Ξάνθης*
Σε μία εποχή που η πανδημία εξελίχθηκε σε παγκόσμιο γεγονός ως να ήταν ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος με χιλιάδες νεκρούς και με εκατομμύρια ασθενείς κάθε ανάλυση της μπορεί να αγγίξει όλους τους τομείς δράσης.
Πρωτεύοντος την υγειονομική ασφάλεια και ακολούθως την οικονομία, την κοινωνική συνοχή, το περιβάλλον ακόμη και τη θρησκεία.
Από αυτό το πλέγμα δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η γεωπολιτική και τα παιχνίδια εξουσίας μιας και η πανδημία λειτούργησε ως διαβρωτική μάζα σε μία διεθνή δομή ήδη ασταθή.
Το βιβλίο του: Pascal Boniface, Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ COVID-19 (2020), μτφρ. Σ. Τσελέπη, Θεσσαλονίκη: Ροπή, ερευνά με περίσσιο ενδιαφέρον τη διάθεση και τα παραλειπόμενα του παγκόσμιου αυτού φαινομένου.
Το βιβλίο διαθέτει ένα εμπεριστατωμένο πρόλογο, του κ. Σωτήρη Ντάλη-Αν. καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, Διεθνούς Πολιτικής και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το όλο προκληθέν κλίμα με την πανδημία ανέδειξε με τον καλύτερο τρόπο τη σημασία που έχουν οι διεθνείς Συνθήκες αλλά και οι διεθνείς Οργανισμοί. Στον υγειονομικό στρόβιλο η Ε.Ε στην αρχή φάνηκε απροετοίμαστη και ασυντόνιστη μέχρι να πάρει εμπρός με το προταθέν Σχέδιο Ανάκαμψης των 750 δις ευρώ ως βοήθεια για τα μέλη της. Η αλληλεγγύη επανήλθε στην Ευρώπη στη βάση όμως για μια καλύτερη λειτουργία του ευρωπαϊκού συστήματος αλλά και σε επανακαθορισμό των πολιτικών του. Το μυστικό είναι να δούμε την Ευρώπη ως μια συνολική οντότητα, αναπτυξιακή, κοινωνική, θεσμική και πολιτική. Τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι εύλογα μετά την covid εποχή σε σχέση με την κοινωνική και εδαφική συνοχή, θεμέλια του οικοδομήματος της Ένωσης.
Οι μεγάλοι παίκτες όπως οι ΗΠΑ οφείλουν να προσαρμόσουν στις προκλήσεις των καιρών που εκτός των περιβαλλοντικών είναι και τα θέματα του λαϊκισμού που βρίσκουν έδαφος μέσα από την εξελισσόμενη εσωστρέφεια των κρατών. Και καταλήγει ο κ. Ντάλης, «δεν μπορούμε στην Ευρώπη να συνεχίσουμε με πολιτικές μικρών βημάτων, χρειαζόμαστε ένα ανανεωμένο όραμα για την Ευρώπη». Ο COVID, είναι ένα μέγιστο γεγονός που έσπειρε εκτός από πόνο και δυστυχία έδωσε παράλληλα αντιπαλότητες και αντιθέσεις μεταξύ των κρατών και κατέδειξε επίσης το μύθος της υπεροπλίας της Δύσης μέσα από την αλαζονεία της προς τον άλλο κόσμο.
Το μεγάλο ερώτημα όλου του εγχειριδίου είναι η μετά-εποχή της πανδημίας και των συναρτούμενων αλλαγών στη διεθνή σκηνή αλλά και στην κοινωνικοπολιτική υπόσταση του πλανήτη μας.
Ο συγγραφέας με πειστικότητα αλλά και θετικότητα αγγίζει το θέμα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης αλλά και της όποιας υπερ-παγκοσμιοποίησης προκαλώντας την αίσθηση της δύναμης της πανδημίας ως βαγόνι ενίσχυσης του εθνικού συστήματος υγείας των χωρών χωρίς όμως να υποβαθμίζεται ο ρόλος των διεθνών οργανισμών, όπως είναι ο ΠΟΥ. Η ψευδαίσθηση της νίκης της παγκοσμιοποίησης από τους δυτικούς έχει καταστεί επαρκής γιατί η πανδημία απέδειξε ότι δεν υπάρχουν νικητές σε αυτό τον πόλεμο και ότι οι χθεσινοί συσχετισμοί των δυνάμεων έχουν πλέον μεταβληθεί.
Ο διάλογος «ασφάλεια ή ελευθερία» πάντοτε βρισκόταν στο προσκήνιο του σύγχρονου κόσμου πόσο μάλλον τώρα που σε ειδικές συνθήκες τα δικαιώματα έχουν περιοριστεί για το κοινό καλό αλλά στο τέλος και πάλι θα λάμψει η ελευθερία σκέψης. Γιατί αυτή είναι η κινητήρια δύναμης της ελπίδας και της ευζωίας.
Και αυτή ευνοείται μέσα από τα πολυμερή σχήματα και τη συνεργασία με την επιτυχία συμπράξεων και διαλόγου για το κέρδος του συνόλου.
Η προσπάθεια αναβίωσης ενός νέου ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ με πρόσχημα τον χειρισμό της πανδημίας από τις δύο υπερδυνάμεις ΗΠΑ και ΚΙΝΑ είναι ένα ζητούμενο το οποίο οφείλει να ελεγχτεί και να αποτεφρωθεί από τους ισχυρούς Θεσμούς και Οργανισμούς χωρίς «καπελώματα» και παραγοντισμούς.
Η πανδημία είναι μια ευκαιρία του επαναπροσδιορισμού για να αντιμετωπιστούν θέματα παγκόσμιας εμβέλειας, όπως είναι η κλιματική αλλαγή στη αντίληψη ότι η παγκοσμιοποίηση και τα ακόλουθα της δεν κτίζουν τείχη και στεγανά σύνορα. Το μοναδικό ισχυρό όπλο που μπορεί να προσφέρει η παγκόσμια κοινότητα είναι το κτίσιμο πολυμερών και διαπραγματευτικών ομάδων διακυβέρνησης.
Η κρίση του COVID-19, έπληξε το υπάρχον σύστημα και κλόνισε την αξία της αλληλεγγύης. Και μάλιστα υπερτόνισε τη ρήξη Κίνας και των ΗΠΑ σε μια παρτίδα μπρα-ντε-φερ, τη στιγμή που το Πεκίνο τρέχει με φόρα ανάπτυξης σε συνδυασμό με τα σχέδια της για τον δρόμο του μεταξιού. Η έξυπνη χρήση της διπλωματίας της μάσκας από πλευράς Κίνας έκανε την αχανή χώρα από θύτη, βοηθό και συμπαραστάτη της παγκόσμιας υγείας κλονίζοντας την μονοκρατορία των ΗΠΑ.
Ακόμη και το χαρτί του τουρισμού έχει αποδυναμωθεί σε επικίνδυνο σημείο φοβούμενοι ότι η πανδημία θα ωθήσει την παγκοσμιοποίηση και τα παράγωγα της στη φάση της αποπαγκοσμιοποίησης. Όμως είναι βέβαιο ότι αυτό είναι παροδικό και σύντομα θα επανέλθουν τα πράγματα σε μια διαφορετική πάντως κανονικότητα.
Σήμερα παρά ποτέ χρειάζεται σωφροσύνη, νηφαλιότητα και κραυγές όπως του τ. Πρόεδρου των ΗΠΑ, Donald Trump περί απομονωτισμού και αυταρχικών αποφάσεων οφείλουν να βρουν το δρόμο της συνεννόησης και επαγρύπνησης για τους νέους κινδύνους που έρχονται.
Η Ε.Ε. μπορεί να σταθεί μεταξύ της μονομερούς ΗΠΑ (τουλάχιστον μέχρι πρότινος) αλλά και της ύβρεως της Κίνας και να μεθοδεύσει τον καταλυτικό της ρόλο στα δρώμενα για μια θέση που της ανήκει, φτάνει να μην είναι ακόλουθος και παραπληρωματική.
Αυτό που μας δίδαξε τελικά η πανδημία του κορωνοϊού είναι να μην ξαναπούμε «δεν το ξέραμε» όταν οι συναγερμοί άλλων απειλών έχουν ήδη ηχήσει.
Το μέλλον ανήκει σε όλους μας. Δεν πρέπει να θυσιάσουμε ουσιαστικά το μακροπρόθεσμο αύριο για να επωφεληθούμε το βραχυχρόνιο παρόν.
Η αειφορία δεν είναι ζήτημα του ενός αλλά όλων μας.
Η κρίση τω κορωνοϊού τέλος, μας εξηγεί πόσα πολλά πράγματα για την κατάσταση που φέραμε τον κόσμο μας υπάρχουν ακόμη «κρυμμένα» που δεν έχουμε εντάξει ακόμη στο «λογισμικό» του εγκεφάλου μας.
Η πραγματικότητα μπορεί να είναι αμείλικτη, όμως δεν πρέπει να την παραβλέπουμε.
Να νοιαζόμαστε, να φροντίζουμε με το μέτρο της γνώσης, να αναγνωρίζουμε τα πράγματα με το όνομα τους που πολλές φορές αυτό να είναι δυσάρεστο.
Το να ζούμε όμως σ’ ένα ιδεατό, ψευτοχαρούμενο, εφήμερο κόσμο είναι καταστροφικό όχι μόνο για εμάς αλλά και για τις επόμενες γενιές.
Η διάγνωση ζώσει, η αμέλεια σκοτώνει.
Το βιβλίο πρέπει να γίνει απόκτημα του καθενός/καθεμιάς μας…
- Ο αρθρογράφος είναι μεταδικατορικός υπότροφος του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, σε θέματα διεθνών σχέσεων, γεωοικονομίας και αειφόρου ανάπτυξης των νησιών και μέλος του Εργαστηρίου Μεσογειακής Πολιτικής του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών.
