ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ
Η άνοιξη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και εποχή της ευρωπαϊκής αισιοδοξίας και ελπίδας. Τον Μάιο του 1945 τελειώνει ο καταστροφικός Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και πέντε χρόνια αργότερα τον Μάιο του 1950 μπαίνουν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Εκείνη την περίοδο, ο Ψυχρός Πόλεμος συγκεντρώνει στην Ευρώπη απειλητικά σύννεφα σύγκρουσης μεταξύ των ανατολικών και δυτικών κρατών και το ζητούμενο ήταν να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια διαρκή ειρήνη μεταξύ των χθεσινών εχθρών. Η ουσία του προβλήματος βρισκόταν στη σχέση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας και στην ανάγκη συμφιλίωσης των δυο κρατών.
Στις 9 Μαϊου του 1950, σε μια ομιλία εμπνευσμένη από τον Γάλλο τεχνοκράτη Ζαν Μονέ, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν, πρότεινε την από κοινού εκμετάλλευση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα της Γαλλίας και της Γερμανίας και τη δημιουργία μιας συνεργασίας κρατών, στην οποία θα μπορούσαν να συμμετέχουν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη και την οποία θα συντόνιζε ένα ευρωπαϊκό όργανο, η Ανώτατη Αρχή.
Η ιστορική Διακήρυξη Σουμάν υπογράμμιζε μεταξύ άλλων πως, «η παγκόσμια ειρήνη δεν μπορεί να διαφυλαχθεί αν δεν αναληφθούν δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν. Η συμβολή που μπορεί να έχει μια οργανωμένη και ζωντανή Ευρώπη στον πολιτισμό είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ειρηνικών σχέσεων. Επειδή δεν επιτεύχθηκε η Ευρώπη, είχαμε πόλεμο».
Η Ημέρα της Ευρώπης εορτάζεται πλέον κάθε χρόνο στις 9 Μαϊου, και ειδικά αυτή την περίοδο, αποτελεί ευκαιρία αναστοχασμού για το νόημα της Διακήρυξης Σουμάν, που έβλεπε το Ευρωπαϊκό σχέδιο να οικοδομείται μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργούσαν μια πραγματική αλληλεγγύη. Η συνένωση των ευρωπαϊκών εθνών απαιτούσε όμως την εξάλειψη της μακραίωνης διαμάχης μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Για το σκοπό αυτό, η γαλλική κυβέρνηση πρότεινε να αναληφθεί αμέσως δράση σε ένα περιορισμένης εμβέλειας αλλά καίριο σημείο. Πρότεινε να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή της οποίας η οργάνωση θα έδινε δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα θα εξασφάλιζε την εγκαθίδρυση κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης, πρώτο στάδιο μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας, και θα άλλαζε στη συνέχεια το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί πολλά χρόνια αφιερώθηκαν στην κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν πάντα τα πρώτα θύματα. Αυτό υπογράμμιζε και η ιστορική Διακήρυξη Σουμάν που θα οδηγήσει στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, περίπου ένα χρόνο αργότερα. Τον Απρίλιο του 1951, έξι χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) υπογράφουν τη Συνθήκη των Παρισίων για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Έξι ευρωπαϊκά κράτη θα ξεκινήσουν μια εντελώς νέα μορφή διεθνούς συνεργασίας που θα στηρίζεται στη συνεκμετάλλευση του άνθρακα και του χάλυβα και θα εξασφαλίσει ειρήνη και ευημερία στα κράτη μέλη της πρώτης Κοινότητας.
Φέτος, συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την ιστορική ημέρα της 18ης Απριλίου 1951 και την υπογραφή της Συνθήκης της ΕΚΑΧ στο Παρίσι και η άνοιξη της αισιοδοξίας και της ελπίδας που έφερνε το Ευρωπαϊκό Σχέδιο της δεκαετίας του 1950, δείχνει και σήμερα τον δρόμο για την ενωμένη Ευρώπη στην εποχή της δυστοπίας.
Η πανδημία του Covid-19 και η υγειονομική κρίση που ταλαιπώρησαν από τη μια πλευρά την υγεία και τις ζωές των ευρωπαίων πολιτών αλλά από την άλλη ταρακούνησαν το θεσμικό οικοδόμημα της Ένωσης, μας οδήγησαν στο να ξαναθυμηθούμε τον βασικό πυλώνα του ευρωπαϊκού σχεδίου, την αλληλεγγύη.
Πολλοί ήταν εκείνοι οι κινδυνολόγοι λαϊκιστές, που ισχυρίζονταν όλη αυτή τη δύσκολη περίοδο, πως η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν θα επιβίωνε και πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα ανταπεξέλθει. Η κρίση της πανδημίας μπορεί να επηρέασε τον τρόπο της καθημερινής ζωής μας, αλλά οι αξίες στις οποίες βασίζεται παραμένουν σταθερές.
Στη νέα πραγματικότητα που δημιούργησε η πανδημία, οι ευρωπαίοι πολίτες χρειάζονται μια νέα φιλόδοξη ΕΕ, εξοπλισμένη με την απαραίτητη κυριαρχία για να καθορίζει η ίδια το μέλλον της και να ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Στη μετά covid εποχή η ΕΕ πρέπει να πάει με καλύτερη συνοχή και περισσότερη αλληλεγγύη.
——————————-
*Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Από τις εκδόσεις Παπαζήση, κυκλοφορεί το βιβλίο του, Η «Δύσκολη» Ευρώπη. Σε αναζήτηση της νέας Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης.
