Ψυχρός Πόλεμος

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ., 

Εκδόσεις ΕΑΠ, Αθήνα 2021, σελ. 218.

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Αφιέρωμα: «1990-2020:Διαχρονικότητες του Ψυχρού Πολέμου-30 χρόνια μετά»,

Τεύχος 1885, Δεκέμβριος 2020

Με την εργασία του για τον Ψυχρό Πόλεμο, ο καθηγητής Γιάννης Στεφανίδης, μας μεταφέρει στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν μετά  την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας, η συμμαχία των τριών μεγάλων δυνάμεων που είχε κερδίσει τον πόλεμο είχε απολέσει το συνεκτικό της υπόβαθρο. Όπως γράφει ο Γ.Στεφανίδης, μέχρι τη σύναψη των συνθηκών ειρήνης στο Παρίσι, τον Φεβρουάριο του 1947, θα έρχονταν στην επιφάνεια όλα τα στοιχεία -πολιτικού, στρατηγικού, οικονομικού αλλά και ιδεολογικού χαρακτήρα- που καθιστούσαν τη «Μεγάλη Συμμαχία» του πολέμου μια ευκαιριακή ένωση  αταίριαστων εταίρων. Εύστοχα επισημαίνει την απουσία συνθήκης ειρήνης με τη Γερμανία, ως τη σαφέστερη ένδειξη για την προϊούσα  αποξένωση των νικητών μεταξύ τους. Πράγματι για τα επόμενα σαράντα πέντε χρόνια οι πρώην εταίροι θα αποτύγχαναν να συμφωνήσουν σχετικά με τη μορφή και τον χαρακτήρα που θα διαδεχόταν το Γ’ Ράιχ. Έτσι, η διαιρεμένη Γερμανία έμεινε να συμβολίζει την ευρύτερη αντιπαράθεση που ονομάστηκε «Ψυχρός Πόλεμος»

Ο Ψυχρός Πόλεμος τερματίστηκε αναπάντεχα το 1989-1990. Και αυτό δεν συνέβη με πάταγο αλλά με ψίθυρο. Τα πώς και τα γιατί στην εξέλιξη του Ψυχρού Πολέμου, σε παγκόσμιο και ελληνικό επίπεδο, επιχειρεί να συμπυκνώσει το βιβλίο αυτό· και, ταυτόχρονα, να χρησιμεύσει ως εισαγωγή στην τρέχουσα, εξίσου απρόβλεπτη, φάση της ανθρώπινης ιστορίας.

«Σπουδάζοντας στο Λονδίνο το φθινόπωρο του 1986, συνάντησα έναν Γερμανό φοιτητή που είχε μεγαλώσει στο Δυτικό Βερολίνο – την πόλη-σύμβολο της παγκόσμιας αντιπαράθεσης που ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος», σημειώνει Ο Γ.Στεφανίδης και συμπληρώνει:  «Πάνω στη συζήτηση τον ρώτησα αν πίστευε ότι η διαιρεμένη πατρίδα του θα ξαναγινόταν ποτέ ενιαίο κράτος. «Δεν το πιστεύω», απάντησε. «Σαράντα τόσα χρόνια ζούμε χωριστά, με διαφορετικά συστήματα. Έχουμε γίνει δύο έθνη πια. Άσε που οι “υπερδυνάμεις” δεν θα το επέτρεπαν ποτέ». Όσοι έζησαν ανάμεσα στο 1945 και το 1989 είχαν μάθει να θεωρούν δεδομένο το διεθνές περιβάλλον που είχε κληροδοτήσει ο πόλεμος του Χίτλερ. Οι μεγαλύτεροι πάσχιζαν να επουλώσουν τραύματα, οι νεότεροι να χτίσουν όνειρα στη σκιά του διπολισμού και της ισορροπίας του τρόμου. Για τους πιο τυχερούς, στον «ανεπτυγμένο» κόσμο, ανατολικό και δυτικό, αυτό σήμαινε ένα λίγο πολύ σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον. Για τους άλλους, στον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο», η αστάθεια και η ανασφάλεια ήταν ο κανόνας».

Τόσο η μελέτη του Γ.Στεφανίδη, όσο και το ειδικό αφιέρωμα της «Νέας Εστίας» για τα 30 χρόνια μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, που επιμελήθηκε η καθηγήτρια Κωνσταντίνα Μπότσιου, είναι δυο εξαιρετικά χρήσιμες εκδόσεις για έναν αναστοχασμό πάνω σε θέματα που μας προβληματίζουν σήμερα και έχουν  τις ρίζες τους στην εποχή εκείνη και κουβαλούν το φορτίο της. Στο αφιέρωμα της «Νέας Εστίας» επτά ιστορικοί αναλύουν διαχρονικές πτυχές κομβικών θεμάτων του Ψυχρού Πολέμου. Η Κωνσταντίνα Μπότσιου, γράφει για το τέκνο του Ψυχρού Πολέμου την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ο Σωτήρης Ριζάς εξετάζει το κράτος πρόνοιας, τον κρατικό παρεμβατισμό και την ανάπτυξη στον Ψυχρό Πόλεμο, ο Δημήτρης Αποστολόπουλος ασχολείται με το Γερμανικό Ζήτημα στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, ο Διονύσης Χουρχούλης παρακολουθεί την ίδρυση του ΝΑΤΟ και το ζήτημα της δυτικοευρωπαϊκής ασφάλειας στον Ψυχρό Πόλεμο, ο Μανόλης Κούμας αναλύει τις περιφερειακές εντάσεις και τους παγκόσμιους ανταγωνισμούς και ειδικότερα το Μεσανατολικό στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο Αναστάσης Φιλντίσης γράφει για το τρομοκρατικό φαινόμενο στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 και τέλος ο Θανάσης Χρήστου γράφει για την 9^η Νοεμβρίου, τη στοιχειωμένη ημερομηνία της Γερμανικής Ιστορίας του 20^ου αιώνα.

Θεσμοποιημένη διεθνής ασφάλεια, ανοικτή οικονομία, ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αμερικανορωσική συνεννόηση, περιφερειακές διενέξεις στις περιοχές της  αποαποικιοποίησης και τρομοκρατία είναι θέματα γεννημένα στον Ψυχρό Πόλεμο, μεγαλωμένα στην εποχή μας, γράφει εύστοχα η Κωνσταντίνα Μπότσιου στον πρόλογο του αφιερώματος της «Νέας Εστίας».

30 χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι διαχρονικότητές του, εξετάζονται με τον καλύτερο τρόπο μέσα από τη μελέτη του Γιάννη Στεφανίδη και τα κείμενα της «Νέας Εστίας».