του Δημήτρη Κούρκουλα*
Ο Σεργκέι Λαβρόφ, που υποδέχεται σήμερα στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας το Νίκο Δένδια, είναι ένας από τους πιο έμπειρους και χαρισματικούς Υπουργούς Εξωτερικών, επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας ανελλιπώς από το 2004. Η μακρά εμπειρία του και η βαρύνουσα σημασία της Ρωσίας στη σημερινή περίπλοκη σκακιέρα των διεθνών σχέσεων καθιστούν τη συνάντηση αυτή ιδιαίτερα σημαντική. Στα περισσότερα διεθνή ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος όπως το Κυπριακό, η Λιβύη, η Συρία, το Μεσανατολικό και η ένταση με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ρωσία του Πούτιν παραμένει ισχυρός παίκτης.
Υπάρχουν και άλλοι λόγοι που καθιστούν επιτακτική την βελτίωση των ελληνορωσικών σχέσεων· η οικονομική ανάκαμψη που επιδιώκει η χώρα μας μετά την πανδημία πρέπει να στηριχθεί στην βελτίωση της τουριστικής συνεργασίας, στην ανάπτυξη του εμπορίου και των εξαγωγών και την προσέλκυση επενδύσεων. Η ανερμάτιστη εξωτερική πολιτική του 2018 που οδήγησε τις ελληνορωσικές σχέσεις στο ναδίρ ας παραμείνει μια δυσάρεστη ανάμνηση.
Χωρίς υπερβολικές τυμπανοκρουσίες και χωρίς ιδεοληψίες, η Αθήνα πρέπει να προχωρήσει με σύνεση και αποφασιστικότητα στη σταδιακή βελτίωση των σχέσεων ξεκινώντας από τομείς «ήπιας πολιτικής» όπως οι πολιτιστικές σχέσεις, ο τουρισμός, οι ελληνικές κοινότητες της Ρωσίας και το εμπόριο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το στρατηγικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί η ελληνική διπλωματία είναι εξαιρετικά δυσμενές. Οι σχέσεις της Ρωσίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και γενικότερα τη Δύση επιδεινώνονται συνεχώς εδώ και αρκετά χρόνια εξ αιτίας κυρίως της Ουκρανίας. Τον Νοέμβριο του 2013 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Βίλνιους οι 28 ηγέτες των κρατών μελών μάταια ανέμεναν τον τότε Πρόεδρο της Ουκρανίας να υπογράψει την Συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΕ. Η Μόσχα δεν είχε κρύψει την κατηγορηματική αντίθεσή της στην σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας και η Ουκρανία βρέθηκε μπροστά σε επικίνδυνα διλήμματα. Ακολούθησε η προσάρτηση της Κριμαίας, οι ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Μόσχας και τα εμπορικά αντίμετρα.
Παρά την σταδιακή γεωπολιτική αφύπνιση των τελευταίων ετών, η ΕΕ δεν έχει ακόμα κατορθώσει να αρθρώσει μια συνεκτική στρατηγική και να συντονίσει τα βήματα των κρατών μελών της στο θεμελιώδες ζήτημα των σχέσεων με τη Ρωσία· το μέλλον των σχέσεων αυτών συνεχίζει δυστυχώς να παραμένει άδηλο. Οι φωνές που κατά καιρούς ακούγονται για την ανάγκη εξεύρεσης ενός νέου modus vivendi πνίγονται συχνά από ορισμένα κράτη μέλη που βλέπουν καχύποπτα οποιαδήποτε απόπειρα επανεκκίνησης των σχέσεων.
Η ελληνική διπλωματία είναι αναγκασμένη να λειτουργήσει μέσα σε αυτό το εξαιρετικά αρνητικό περιβάλλον διατηρώντας λεπτές ισορροπίες. Σύμμαχός της σε αυτήν την προσπάθεια είναι η ρεαλιστική προσέγγιση από πλευράς Μόσχας. Το Κρεμλίνο γνωρίζει πολύ καλά τις στρατηγικές επιλογές της Ελλάδας και επειδή λειτουργεί πάντα γεωπολιτικά ξέρει και να τις σέβεται. Το απέδειξε εξ άλλου το 2015 όταν κάποιοι αδαείς ερασιτέχνες της τότε ελληνικής κυβέρνησης προσέτρεχαν στη Μόσχα για να τυπώσουν τη νέα (Συριζο-)δραχμή. Ο ίδιος ο Πούτιν έσπευσε, όπως μάθαμε αργότερα, να ενημερώσει τον Γάλλο Πρόεδρο και να τον διαβεβαιώσει ότι δεν έχει πρόθεση να εμπλακεί στις ευρωπαϊκές υποθέσεις.
Η επιτυχία του σημερινού εγχειρήματος θα έχει θετικές επιπτώσεις σε σημαντικούς τομείς των διμερών σχέσεων αλλά, επί πλέον, θα εγγράψει υποθήκη για έναν αναβαθμισμένο ελληνικό ρόλο όταν έρθει η στιγμή για μια νέα προσέγγιση των σχέσεων Ρωσία -ΕΕ.
- Ο Δημήτρης Κούρκουλας είναι πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών και
πρώην Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ένωσης
