ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΣ,
Εκδόσεις Πατάκη, Β’ έκδοση,
Αθήνα 2021.
H Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε καθοριστικής σημασίας γεγονός, σε επίπεδο πανευρωπαϊκό. Η μελέτη του Κωνσταντίνου Σβολόπουλου (1938-2019), βασισμένη στη συστηματική αξιοποίηση των πρωτογενών μαρτυριών, αποσκοπεί να επαναθέσει ορισμένα κρίσιμα ζητήματα, γενικότερα και ειδικότερα, προσώπων ή ομάδων, ιστορίας των διεθνών σχέσεων ή ιστορίας των ιδεών. Ως ενοποιητικό στοιχείο προβάλλει η ανάδειξη αφενός του φιλελεύθερου και δημοκρατικού χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης και των αρχικών φορέων της και αφετέρου ο καθοριστικός ρόλος της στο πλαίσιο της ευρύτερης ευρωπαϊκής συγκυρίας της εποχής.
Ο τεκμηριωμένος και συνθετικός ιστορικός λόγος του Κ. Σβολόπουλου, χαρακτηρίζει τις 10 επιστημονικές εργασίες του, με άξονα το ’21: η επαναστατική πρόταση του Ρήγα, η Φιλική Εταιρεία, ο φιλελληνισμός, ο Καποδίστριας, η σύσταση του νέου ελληνικού κράτους και ο Μπάιρον.
Για τον Μπάιρον γράφει, πίστευε ότι η Ελληνική Επανάσταση δεν σχετίζονταν με τα αντιμοναρχικά κινήματα της Ευρώπης εκείνη την εποχή και επομένως δεν είχε σχέση ούτε με το συνταγματικό θέμα που έθεσε η Γαλλική Επανάσταση. Ο Μπάιρον πίστευε πως η Ελληνική Επανάσταση ήταν ένας αγώνας υπάρξεως των ορθοδόξων ελλήνων απέναντι στην ισλαμική βαρβαρότητα. Πως ήταν δηλαδή «… αγών προς όφελος των απογόνων του λαού εις τον οποίον οφείλομεν τα πρώτας βάσεις της μαθήσεως».
Ο Σβολόπουλος μας υπενθυμίζει την αρχική σχέση του ελληνικού επαναστατικού κινήματος με τους καρμπονάρους της Ιταλίας και τον γαλλικό πατριωτισμό, για να περάσει όμως γρήγορα στον εντοπισμό της ελληνικής ιδιαιτερότητας στο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» και στην Εθνική Συνέλευση του 1827, που τόνιζε τον αγώνα «της χριστιανικής θρησκείας εναντίον του Κορανίου». Ο Σβολόπουλος θα επισημάνει πως ο Μπάιρον ανησυχούσε για την τύχη της Ελληνικής Επανάστασης και δεν ήθελε να ταχθεί αυτή υπέρ της μιας πολιτικής μερίδας της Ευρώπης, υπέρ των δημοκρατικών δηλαδή και εναντίον των μοναρχικών, διότι αυτό θα αδυνάτιζε το φιλελληνικό μέτωπο. Λέει ο Σβολόπουλος πως ο Μπάιρον «θα αποτρέψει τους Ελληνες από την επίκληση των δημοκρατικών αρχών, σκοπιμότατων λογιζόμενος την ευόδωσιν του αγώνος και όχι την είσαξιν θεωριών» (σ. 225).
Και κλείνει ο συγγραφέας: «Η Πύλη, εναντίον της οποίας στρεφόταν η Επανάσταση, δεν εντασσόταν στη χορεία τους (των ευρωπαϊκών μοναρχιών). Αλλ’ ούτε και ανήκε στην ευρύτερη χριστιανική κοινότητα, τις αρχές της οποίας είχαν οι ευρωπαίοι μονάρχες επιφορτιστεί να προασπίσουν. Υπό το κράτος αυτών των πραγματικών καταστάσεων θα καλλιεργηθεί, έκτοτε, η εντύπωση για την ύπαρξη απόκλισης στα επαναστατικά κινήματα της Ελλάδας και της λοιπής Ευρώπης».
Το βιβλίο του αείμνηστου Σβολόπουλου κυκλοφορεί στη σειρά: «Nεότερη και Σύγχρονη Ιστορία» που διευθύνει ο καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου.
