Πέτρος Στάγκος**
Σε ομαλή προσγείωση ανάγκασε προ ημερών το Συμβούλιο των υπουργών της Ένωσης το Ευρωκοινοβούλιο, όσον αφορά την οργάνωση της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, η οποία προορίζεται να χαράξει την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για τα προσεχή 10 με 20 χρόνια.
Στις 3 Φεβρουαρίου το Συμβούλιο αποφάσισε να προεδρεύεται η Διάσκεψη, από κοινού, από τους προέδρους των τριών θεσμικών οργάνων της ΕΕ (Συμβούλιο, Κομισιόν, Κοινοβούλιο). Στη Διάσκεψη θα εκθέσουν απόψεις και προτάσεις, και θα ζυμωθούν αναμεταξύ τους οι κυβερνήσεις των κρατών μελών, τα εθνικά κοινοβούλια και εκπρόσωποι όλων των ενωσιακών θεσμών. Οι τρεις αυτές κατηγορίες συμμετεχόντων ανακηρύσσονται από την απόφαση του Συμβουλίου σε ιδιοκτήτες της Διάσκεψης. Κανένα δικαίωμα … ιδιοκτησίας επί της Διάσκεψης δεν θα έχει, όμως, μια τέταρτη κατηγορία συμμετεχόντων: οι μεμονωμένοι πολίτες, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι κοινωνικοί εταίροι και η ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο τρόπος με τον οποίο όλες αυτές οι κατηγορίες πολιτών και οντοτήτων θα συμμετάσχουν στη Διάσκεψη, ιδίως δε το «φιλτράρισμά» τους που θα γίνει μέσω των προβλεπόμενων από την απόφαση εθνικών «γεγονότων» (events) (!), αφέθηκε να προσδιοριστεί από την κοινή δήλωση των τριών θεσμικών οργάνων της Ένωσης, που θα εκδοθεί τις επόμενες μέρες και θα καθορίζει, επίσης, όλες της λεπτομέρειες διεξαγωγής της διασκεπτικής διαδικασίας, ώστε αυτή να ξεκινήσει με μια πανηγυρική σύναξη, φέτος, την Ημέρα της Ευρώπης, πιθανότατα στο Στρασβούργο.
Για έναν ολόκληρο χρόνο, από τις 20 Γενάρη 2020, στο επίκεντρο των συζητήσεων για τη Διάσκεψη ήταν η πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να αποτελέσει, η Διάσκεψη, τον δίαυλο που θα μεταμορφώσει βαθμιαία την Ένωση σε κοιτίδα συμμετοχικής (ή διαβουλευτικής, όπως αρέσκονται οι φιλόσοφοι να την αποκαλούν) δημοκρατίας.
Τακτικά μέλη της Διάσκεψης θα ήταν, και εδώ, οι εκπρόσωποι των τριών θεσμικών ενωσιακών οργάνων, των κυβερνήσεων και των εθνικών κοινοβουλίων. Όμως, πριν από την επίσημη έναρξή της, θα διεξάγονταν πέντε πολιτικές «Αγορές», αντίστοιχες με τις πέντε θεματικές της Διάσκεψης (περιβαλλοντική αειφορία, απαντήσεις στις κοινωνιακές προκλήσεις, ψηφιακός μετασχηματισμός, προάσπιση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ενίσχυση του παγκόσμιου πολυμερούς συστήματος οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας). Θα επρόκειτο για σώματα 250-300 ατόμων, που θα επιλέγονταν «τυχαία» μεταξύ των πολιτών όλων των κρατών μελών, κατά τρόπο που να αντιπροσωπεύονταν ισότιμα ηλικίες, φύλο, εκπαιδευτικό επίπεδο, κοινωνικο-οικονομική προέλευση, όπως και γεωγραφική (αστικά κέντρα/αγροτικές περιοχές). Η «τυχαιότητα» της επιλογής παρέπεμπε στην επιλογή των μελών με κλήρωση, σύμφωνα με μεθόδους που είναι λίγο-πολύ παγιωμένες κάθε φορά που στο εσωτερικό των κρατών οργανώνεται μια διαδικασία δημοκρατικής συμμετοχής. Οι «Αγορές» θα επεξεργάζονταν προτάσεις με τη βοήθεια μια ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλής στάθμης και, σε αποκορύφωμα της διαδικασίας, οι εκπρόσωποι τους θα τις παρουσίαζαν στη Διάσκεψη, όπου θα «αναμετρώνταν» με τα τακτικά μέλη της για την εκπόνηση του τελικού οδικού χάρτη του ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Οι πολιτικές «Αγορές» του Ευρωκοινοβουλίου, αν είχαν επιβιώσει της πρόσφατης απόφασης του Συμβουλίου, βοηθούσης και της δημοσιότητας που θα δινόταν στο έργο τους θα επικοινωνούσαν μια βεβαιότητα στους πολίτες όλων των κρατών ότι μετέχουν σε μια κοινότητα πεπρωμένου. Περισσότερο από την εκπόνηση συνεπών και συνεκτικών δημόσιων πολιτικών, η Ευρώπη, σήμερα, έχει ζωτική ανάγκη να μάθουν, οι άνθρωποί της, να αναγνωρίζονται αμοιβαία και να συνυπάρχουν ως μέλη μια πολιτικής κοινότητας που κείται πέρα από τα εθνικά εδάφη. Μακάρι η Διάσκεψη, που θα λειτουργήσει τα επόμενα 2 χρόνια σύμφωνα με τα πολιτικά desiderata των κυβερνήσεων, να επινοήσει μεθόδους παραγωγής πολιτικής που να πλησιάζουν αυτή τη στοχοθέτηση. Στο κάτω-κάτω της γραφής, όπως και ο σοφός γέρων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ο Γιούργκεν Χάμπερμας, έχει πει, η μετάβαση σε μια ευρωπαϊκή κοινωνία της αειφορίας και της εξάλειψης των ανισοτήτων δεν θα μπορέσει να καρποφορήσει, όσο προσεκτικά και πειστικά κι αν σχεδιαστεί, χωρίς μια κοινή πρακτική διαμόρφωσης γνώμης και βούλησης, που θα τροφοδοτείται από τις ρίζες μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών και θα αναπτύσσεται σε μια πανευρωπαϊκή αρένα.
* Αναδημοσίευση από Τα Νέα, 12ης Φεβρουαρίου 2021, υπό τον τίτλο «Για το Μέλλον της Ευρώπης».
** Ο Πέτρος Στάγκος είναι ομότιμος καθηγητής του ευρωπαϊκού δικαίου της Νομικής Σχολής της Θεσσαλονίκης.
