ΑΝΔΟΥΛΛΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Πρώην Επίτροπος Παιδείας της ΕΕ
Ομιλία στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου με την ευκαιρία των εορτασμών των 20 χρόνων από της ίδρυσης του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών
Χαίρομαι ιδιαίτερα που βρίσκομαι μαζί σας στην όμορφη μεγαλόνησο της Ρόδου. Ευχαριστώ το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και ιδιαίτερα το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών για τη τιμητική πρόσκληση να ομιλήσω στην αποψινή εκδήλωση που οργανώνεται με την ευκαιρία των 20 χρόνων από τη έναρξη λειτουργίας του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου.
Αντιλαμβάνομαι ότι το Τμήμα αυτό είναι το μοναδικό για Μεσογειακές Σπουδές στην Ελλάδα και φυσικά ένα από τα λίγα στον κόσμο στον τομέα αυτό, κάτι που το κάνει ιδιαίτερα ελκυστικό για του νέους της περιοχής της Μεσογείου και όχι μόνο. Συγχαίρω, λοιπόν το Πανεπιστήμιο και ιδιαίτερα το Τ.Μ.Σ για τη εικοσάχρονη προσφορά του και εύχομαι καλή και συνεχή πρόοδο.
Κυρίες και κύριοι,
Είχα τη χαρά και τη τιμή να υπηρετήσω για επτά χρόνια την Ευρωπαϊκή Ένωση ως Μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το 2008 -2014 αλλά και προηγουμένως ως μέλος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών και Εξωτερικών Υποθέσεων της Κυπριακής Βουλής. Έζησα κάθε στιγμή της εναρμόνισης της Κύπρου με το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, κατά τη διάρκεια της ενταξιακής μας πορείας, γεγονός που με έκανε να πιστέψω στην Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση.
Έζησα και εργάστηκα στο Κέντρο της Ευρώπης εποχές δύσκολες, μια και το 2008 ξεκίνησε η μεγαλύτερη οικονομική κρίση που έπληξε την Ευρώπη από της δεκαετίας του ’30 και που επηρέασε πρώτιστα τις νότιες Μεσογειακές χώρες: την Ελλάδα , την Κύπρο, τη Ισπανία, την Πορτογαλία την Ιταλία. Αυτό το διάστημα είδαμε επίσης την εμφάνιση και την άνοδο πολλών ακροδεξιών, εθνικιστικών, λαϊκίστικων κινήσεων και κομμάτων που εκμεταλλευόμενοι τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης πουλούσαν φρούδες υποσχέσεις στους άνεργους νέους και στους άστεγους. Εκμεταλλεύτηκαν την αγωνία των οφειλετών που έβλεπαν να πωλούνται οι περιουσίες τους για την πληρωμή δανείων που δεν ήταν σε θέση να αποπληρώσουν. Έσπερναν επίσης το φόβο στο κόσμο σε σχέση με την εισβολή χιλιάδων κατατρεγμένων προσφύγων από Συρία και χώρες της Αφρικής και βρήκαν έφορο έδαφος να δυναμώσουν και να προσπαθήσουν να πλήξουν την Ένωση. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος για όλους μας και σείστηκε συθέμελα η ύπαρξη της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατάφερε εντούτοις να επιβιώσει και να ξεκινήσει την ανάκαμψη της.
Κυρίες και Κύριοι,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια ιδέα, που βγήκε μέσα από τις στάχτες των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, μέσα από τον πόνο, τη δυστυχία και το χαμό εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Ένωση αποτελεί τη συμφιλίωση μιας ρημαγμένης Ηπείρου, μέσα από ένα πρωτοφανές οικοδόμημα ειρήνης, συνεργασίας, δημοκρατίας και ελευθερίας. Όταν η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία εντάχθηκαν στη τότε Κοινή Αγορά μετά από χρόνια δικτατορίας, οι έννοιες της δημοκρατίας και της ελευθερίας δεν αποτελούσαν απλά τεχνικούς όρους. Και οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης που έζησαν για χρόνια κάτω από απολυταρχικά καθεστώτα, εντάχθηκαν με τον πόθο για ελευθερία και δημοκρατία. Και η Κύπρος, νιώθοντας την απομόνωση και την αδυναμία του μικρού κράτους στη σκιά του ισχυρού γείτονα δεν είχε άλλη επιλογή από του να ενταχθεί στη μεγάλη οικογένεια των Ευρωπαϊκών χωρών. Για μας τους Κύπριους ο δρόμος προς την Ευρώπη ήταν η μόνη διέξοδος. Αλλά, φίλοι μου, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ταυτόχρονα και τα χιλιάδες σχέδια της καθημερινότητας που άλλαξαν την όψη του χώρου που ζούμε, η ελευθερία κίνησης και εγκατάστασης μέσα στην Ευρώπη, το δικαίωμα των νέων μας να σπουδάσουν σε οποιαδήποτε Ευρωπαϊκή χώρα με τους ίδιους όρους όπως οι ντόπιοι φοιτητές, η προστασία του περιβάλλοντος, οι δρόμοι και οι πλατείες μας που κατασκευάστηκαν, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μας που κτίστηκαν, η ισότητα των φύλων από τις πρώτες πολιτικές που υιοθέτησε η Ένωση, το γρήγορο ίντερνετ και τόσα άλλα.
Οι εθνικιστές, οι υπέρμαχοι του προστατευτισμού, της απομόνωσης και της εθνικής κυριαρχίας προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τους φόβους των πολιτών και δυστυχώς για πολλά χρόνια τους είχαμε υποτιμήσει. Είναι αυτοί που έσπερναν αμφιβολίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση και θεωρούσαν υπεύθυνη την Ευρώπη και τις Βρυξέλλες για κάθε τι που πήγαινε στραβά. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει ανάγκη να υπερασπιστούμε την Ένωση και όλα τα ευγενή που εκπροσωπεί. Και δυστυχώς, φίλοι μου, τώρα παρά ποτέ άλλοτε υπάρχει η αδήριτη ανάγκη να ενώσουμε όλοι τις δυνάμεις μας για να αντιμετωπίσουμε από κοινού τες τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε: τις κλιματικές αλλαγές, το μεταναστευτικό, την τρομοκρατία, τη ταχεία ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, τη γήρανση του πληθυσμού μας. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την εκμετάλλευση των επιπτώσεων των μεγάλων προκλήσεων σε εθνικιστές και λαϊκιστές που δεν έχουν να προτείνουν λύσεις.
Θα θυμάστε, πιστεύω τις προβλέψεις πολλών σχολιαστών μετά την απόφαση του ΗΒ να βγει από την Ένωση. Πολλοί μας έλεγαν ότι το ΒΡΕΞΙΤ θα είχε επιπτώσεις ντόμινο και ότι θα βλέπαμε κράτη μέλη της Ένωσης σταδιακά να την εγκαταλείπουν το ένα μετά το άλλο. Οι Κασσάνδρες αυτές διαψεύστηκαν γιατί όχι μόνο και τα 27 υπόλοιπα Κράτη Μέλη δήλωσαν επανειλημμένα την πρόθεση τους να παραμείνουν μέλη της Ένωσης αλλά και πολλές άλλες χώρες όπως η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Αλβανία κ.α επιθυμούν διακαώς να προσχωρήσουν στην Ένωση. Λέγοντας αυτά, κυρίες και κύριοι, δεν απορρίπτω την ανάγκη αλλαγών στην ΕΕ για να έχουμε μια πιο κοινωνική Ευρώπη όπου όλοι θα απολαμβάνουν ισότιμα τα αγαθά που προσφέρει. Δεν αμφισβητώ την ανάγκη τα ΚΜ να αλλάξουν νοοτροπία και να πεισθούν ότι το συμφέρον της Ένωσης είναι και εθνικό τους συμφέρον και να μην αμφισβητούν αποφάσεις της Ένωσης με γνώμονα στενά εθνικά κριτήρια και συμφέροντα. Για παράδειγμα, δεν δικαιολογείται η Ελλάδα, η Ιταλία η Κύπρος η Βουλγαρία, να σηκώνουν όλο το βάρος των χιλιάδων προσφύγων απλά και μόνο γιατί σε αυτές τις χώρες βρίσκουν καταφύγιο οι πρόσφυγες λόγω της γεωγραφικής τους θέσης. Θα πρέπει όλα τα ΚΜ να συμμερίζονται το βάρος αυτό.
Και έρχομαι τώρα στο ερώτημα του πως μπορούμε να συμβάλουμε στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και την εμβάθυνση των σχέσεων μας. Μη θεωρήσετε ότι τα όσα θα πω είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ήμουν υπεύθυνη Ευρωπαία Επίτροπος για θέματα Παιδείας και Πολιτισμού. Τα όσα θα πω τα έχουν υποστηρίξει πάρα πολλοί μελετητές της ΕΕ, πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών.
Κυρίες και Κύριοι,
Στη μεγάλης σημασίας ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης για το μέλλον της Ευρώπης, στις 26 Σεπτεμβρίου του 2017 ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν είπε: «Το πιο γερό τσιμέντο που θα κρατά πάντα την ΕΕ ενωμένη είναι ο πολιτισμός και η γνώση». Και πιστεύω ότι κανείς εδώ δεν αμφισβητεί τη δύναμη του πολιτισμού και της γνώσης. Ο Παρθενώνας και η αρχαία αγορά, η αρχαία Ολυμπία και τόσα άλλα στοιχεία του Ελληνικού πολιτισμού αποτελούν στοιχεία με τα οποία συνδέεται ο κάθε Ευρωπαίος. Όπως και κάθε Ευρωπαίος έκλαψε στη θέα της φωτιάς που κατέστρεφε με μανία τη Παναγία των Παρισίων γιατί κι αυτή αποτελεί μέρος του συνδετικού κρίκου της Ευρώπης. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που ο εμπνευστής της ιδέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Jean Monnet, μετά από μερικά χρόνια από το αρχικό ξεκίνημα με την υπογραφή της Συνθήκης για τον Άνθρακα και του Χάλυβα, είπε σε μια ομιλία του: «Αν ξεκινούσα σήμερα την υλοποίηση της ιδέας για Ευρωπαϊκή ενοποίηση, θα ξεκινούσα με τον πολιτισμό».
Για τον ίδιο λόγο, όταν οι εκπρόσωποι των ΚΜ αποφάσιζαν για τις βασικές δεξιότητες που τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών μας θα πρέπει να προωθήσουν για τους νέους μας είναι και η πολιτισμική συνείδηση και έκφραση, γιατί ο πολιτισμός και η πολιτιστική μας κληρονομιά ενώνει τους λαούς.
H Παιδεία, επίσης αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η εκπαίδευση αναγνωρίστηκε επισήμως ως τομέας αρμοδιότητας της ΕΕ από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 και έκτοτε δεν έχουν τροποποιηθεί οι διατάξεις σχετικά με το ρόλο και τους τομείς της εκπαίδευσης και κατάρτισης. Στο άρθρο 165 της ισχύουσας από το 2010 Συνθήκης της Λισσαβόνας βρίσκουμε τις σχετικές πρόνοιες για την εκπαίδευση. Η παράγραφος 2 του άρθρου αυτού απαριθμεί τους στόχους δράσης της ΕΕ στον τομέα της παιδείας και της επαγγελματικής εκπαίδευσης που έχουν και ιδιαίτερη σημασία στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι στόχοι αυτοί είναι:
- Να αναπτύσσει την ευρωπαϊκή διάσταση της παιδείας,
- Να ευνοεί την κινητικότητα φοιτητών και εκπαιδευτικών, μεταξύ και μέσω της ακαδημαϊκής αναγνώρισης διπλωμάτων και περιόδων φοίτησης.
- Να προωθεί τη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ,
- Να αναπτύσσει την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών για τα κοινά ζητήματα που αφορούν τα εκπαιδευτικά συστήματα των κρατών μελών και
- Να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως.
Κατά την εποχή της μεγάλης κρίσης όταν, το 2012, συζητούσαμε στις Βρυξέλλες το νέο προϋπολογισμό της Ένωσης για την περίοδο 2014- 2020, όλα τα ΚΜ υποστήριζαν τη μείωση του, λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζαν. Εντούτοις, κανένα κράτος δεν τόλμησε να εισηγηθεί τη μείωση του προϋπολογισμού για την παιδεία, την έρευνα και τον πολιτισμό γιατί όλοι αντιλαμβάνονταν ότι αυτοί είναι οι τομείς που έδιναν απαντήσεις στις αντιευρωπαϊκές προσπάθειες των ευρωσκεπτικιστών και των εθνικιστών. Ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ θέλοντας να τονίσει τη μεγάλη αξία της Παιδείας είχε πει: «Εκεί που ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή».
Έτσι, ενώ γενικά ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός ήταν για πρώτη φορά μειωμένος, οι μόνοι τομείς που πέτυχαν αύξηση ήταν οι τομείς της παιδείας, της έρευνας και του πολιτισμού. Φυσικά η παιδεία από μόνη της δε μπορεί να λύσει τις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, αλλά μπορεί και πρέπει να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση τους.
Έχοντας έρθει σε επαφή με χιλιάδες νέους και νέες απ’ όλη την Ευρώπη κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως Ευρωπαία Επίτροπος νεολαίας, έχω διαπιστώσει και προσωπικά κάτι που υποστηρίζεται ευρέως στην Ευρώπη. Η κινητικότητα των νέων αλλά και των εκπαιδευτικών, μέσω του Erasmus και σήμερα του Erasmus+, δημιούργησε και συνεχίζει να δημιουργεί μια νέα γενιά Ευρωπαίων, τη γενιά του Erasmus, που πιστεύουν στην Ευρώπη και στα όσα εκπροσωπεί. Θεωρείται το Erasmus + το πιο επιτυχημένο πρόγραμμα της ΕΕ. Δεν είναι τυχαίο που, σύμφωνα με τις έρευνες της Eurostat, υπάρχει μεγάλη συμμετοχή στις Ευρωεκλογές, ανάμεσα σ ’αυτούς που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Erasmus αλλά και σε άλλα Ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Marie Sklodowska- Curie που ενθαρρύνει τη διεθνή, διατομεακή και διεπιστημονική κινητικότητα των νέων επιστημόνων μας. Τους κάνει να ενδιαφέρονται και να πιστεύουν στην Ευρώπη γιατί τους δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουν την Ευρώπη και νέες κουλτούρες, να συνεργαστούν με νέους από άλλες χώρες, να μάθουν μια νέα γλώσσα και γενικά τους κάνει να νιώσουν ότι ανήκουν στη μεγάλη οικογένεια της Ευρώπης. Σημαντική επίσης είναι η ενθάρρυνση και υποστήριξη της ΕΕ στη δημιουργία μιας μεγάλης κοινότητας Καθηγητών Πανεπιστημίων με την ίδρυση εδρών Jean Monnet για σπουδές με αντικείμενο την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που σήμερα, έχοντας διαπιστώσει το όφελος από τα Ευρωπαϊκά αυτά προγράμματα, τόσο η νέα Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula Van der Leyer καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζουν τον διπλασιασμό του προϋπολογισμού της ΕΕ για τα προγράμματα για την Παιδεία και τη νεολαία γιατί σ ’αυτά εναποθέτουμε τις ελπίδες μας για ενδυνάμωση του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Για να μπορέσει, όμως, η παιδεία, κυρίες και κύριοι, να παίξει το ρόλο της, θα πρέπει να προσφέρεται σε όλους ισότιμα. Δεν μπορεί για παράδειγμα οι λίγοι και οι προνομιούχοι να απολαμβάνουν υψηλού επιπέδου παιδεία και άλλων ευκαιριών, και μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού να στερείται τέτοιων ευκαιριών. Ανισότητες στη παιδεία μας υπάρχουν δυστυχώς όχι μόνο μεταξύ των ΚΜ αλλά και μεταξύ διαφόρων περιοχών στην ίδια τη χώρα. Γι’αυτό και οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, το Νοέμβριο του 2017, τόνισαν ιδιαίτερα το ρόλο της παιδείας στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ανάγκη δημιουργίας ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης μέχρι το 2025. Ο Επίτροπος Navracsics είπε σχετικά « Η παιδεία είναι αυτή που μας εφοδιάζει με τις δεξιότητες που χρειάζονται για να καταστούμε ενεργά μέλη των ολοένα πιο περίπλοκων κοινωνιών μας. Η εκπαίδευση είναι αυτή που θα βοηθήσει την προσαρμογή μας σ ’έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο, για να αναπτύξουμε ευρωπαϊκή ταυτότητα, να κατανοήσουμε άλλους πολιτισμούς και να αποκτήσουμε τις νέες δεξιότητες που απαιτούνται σήμερα».
Φυσικά μέσα στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας δημιουργίας ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, τα πανεπιστήμια θα πρέπει να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο. Θα πρέπει να καταστούν η πραγματική κινητήριος δύναμη. Αλλά για να το πετύχουν αυτό θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να συνεργαστούν διασυνοριακά. Θα πρέπει να συνεργαστούν με επιχειρηματίες, με βιομηχανίες, με τοπικές διοικήσεις και με τη κοινωνία των πολιτών. Θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στις μεθόδους διδασκαλίας που ακολουθούν και να δίδουν προτεραιότητα στην ενίσχυση των οριζόντιων και πολυεπίπεδων δεξιοτήτων όπως η κριτική σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η ομαδικότητα στην εργασία και η επιχειρηματικότητα. Η Αμερικανίδα διεθνολόγος Margaret Mead είχε πει, πολύ σωστά ότι «οι νέοι θα πρέπει να διδάσκονται πώς να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται».
Για τους πιο πάνω λόγους πάρθηκε η απόφαση δημιουργίας συνασπισμών Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, μια ιδέα, που πρώτος διατύπωσε ο Πρόεδρος Μακρόν στην ομιλία του στη Σορβόννη. Αναμένεται ότι αυτά τα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια θα βελτιώσουν την ποιότητα και την ελκυστικότητα της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και θα τονώσουν τη συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων, των φοιτητών και του προσωπικού τους. Η απόφαση εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2017.
Υποβλήθηκαν αιτήσεις από 54 τέτοιους συνασπισμούς πανεπιστημίων της Ευρώπης από τους οποίους επιλέχθηκαν 17. Στους συνασπισμούς αυτούς συμμετέχουν 114 ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα από 24 κράτη μέλη. Αυτά τα πανεπιστήμια έθεσαν ως γνώμονα τους την προώθηση των ευρωπαϊκών αξιών και της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Μεταξύ των πανεπιστημίων που περιλαμβάνονται στους 17 συνασπισμούς που εγκρίθηκαν είναι και τρία πανεπιστήμια της Ελλάδος: Το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Γεωπονικό Αθηνών. Επίσης το Πανεπιστήμιο Κύπρου ανήκει στο συνασπισμό 7 πανεπιστημίων της Ευρώπης που έχουν λιγότερο από 50 χρόνων λειτουργία, τη συμμαχία YUFE δηλαδή Young Universities for the Future of Europe.. Για τους 17 αυτούς συνασπισμούς η ΕΕ θα διαθέσει €85 εκ. για 3 χρόνια. Βρισκόμαστε τώρα στη διαδικασία εξέτασης των νέων αιτήσεων που υποβλήθηκαν και έγκριση και άλλων τέτοιων συνασπισμών. Για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2021-2027, η Επιτροπή πρότεινε την πλήρη δρομολόγηση των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στο πλαίσιο του Erasmus+ με σημαντικά αυξημένο προϋπολογισμό. Τα Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, στα οποία ελπίζω το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου θα ενταχθεί προσεχώς, θα γίνουν διαπανεπιστημιακοί χώροι στους οποίους οι φοιτητές, οι υποψήφιοι διδάκτορες, το προσωπικό και οι ερευνητές θα μπορούν να μετακινούνται απρόσκοπτα, Θα συγκεντρώνουν την εμπειρογνωμοσύνη τους και τους πόρους τους για να προσφέρουν κοινά προγράμματα σπουδών ή ενότητες που καλύπτουν διάφορους επιστημονικούς κλάδους και στα οποία ο φοιτητής θα παρακολουθεί μαθήματα σε τουλάχιστο δύο γλώσσες σε 2-3 πανεπιστήμια της επιλογής του.
Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης, όμως, θα πρέπει να πληροί και άλλες προϋποθέσεις, όπως το να γίνει η κινητικότητα των φοιτητών και των εκπαιδευτικών πραγματικότητα για τους πολλούς και όχι για τους λίγους προνομιούχους. Ο Πρόεδρος Μακρόν έκανε λόγο για την επιθυμία του να δει τουλάχιστο το ήμισυ των φοιτητών να έχουν περάσει 6 μήνες των σπουδών τους σε ένα πανεπιστήμιο μιας άλλης ευρωπαϊκής χώρας μέχρι την ηλικία των 25. Το ίδιο τονίστηκε πρόσφατα και σε μελέτη που έγινε από το Ινστιτούτο Delors που σημειώνει την ανάγκη να δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά μη προνομιούχων τάξεων να κάνουν τη πρακτική τους εξάσκηση στο εξωτερικό, μέσω του Erasmus+ κάτι που θα αυξήσει τις ευκαιρίες εργοδότησης τους. Επανατονίζεται επίσης η εκμάθηση δύο τουλάχιστο ξένων γλωσσών επιπροσθέτως της μητρικής. Γιατί, αγαπητοί μου, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η κάθε νέα ξένη γλώσσα που μαθαίνουμε, ανοίγει για μας νέο κόσμο και μας δίνει νέες δυνατότητες στη ζωή.
Κυρίες και Κύριοι,
Μιλώντας και τονίζοντας την ανάγκη διασυνοριακής συνεργασίας δεν μπορώ να μην αναφερθώ και σε μια άλλη πρωτοβουλία της ΕΕ για την οποία είχα τη τύχη να είμαι η πρώτη Ευρωπαία Επίτροπος που ανέλαβε την ευθύνη της και το βάρος της προώθησης της. Αναφέρομαι στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας το λεγόμενο ΕΙΤ το οποίο έχει έδρα του τη Βουδαπέστη. Τo ΕΙΤ προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των τριών μερών του τριγώνου της γνώσης δηλ. την εκπαίδευση, την έρευνα και τις επιχειρήσεις, μέσω συμπράξεων από διάφορες χώρες, γνωστών ως ‘Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας’ . Χάρη στη στενή συνεργασία τους στο πλαίσιο αυτών των συμπράξεων, κορυφαίες επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα βρίσκουν πιο αποτελεσματικές και καινοτόμες λύσεις σε μια σειρά πιεστικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Από τότε που το ΕΙΤ ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2010 μέχρι σήμερα δημιουργήθηκαν οχτώ τέτοιες Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας και η κάθε μια αναπτύσσει πρωτοβουλίες σε ένα σημαντικό τομέα όπως για παράδειγμα οι κλιματικές αλλαγές, ο τομέας της Ενέργειας, της ψηφιοποίησης, της υγείας, των τροφίμων και της μεταποίησης τους, της αστικής κινητικότητας κ.α.
Το ΕΙΤ συγκεντρώνει περισσότερους από 1500 εταίρους από διάφορες χώρες της ΕΕ και αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο δίκτυο καινοτομίας της Ευρώπης.
Η κοινότητα του ΕΙΤ παρέχει εκπαιδευτικά προγράμματα που συνδυάζουν τεχνικές και επιχειρηματικές δεξιότητες, εξατομικευμένες υπηρεσίες δημιουργίας επιχειρήσεων και ερευνητικά προγράμματα που βασίζονται στην καινοτομία. Οι δραστηριότητες αυτές φέρνουν νέες ιδέες και λύσεις στην αγορά και μετατρέπουν τους φοιτητές σε επιχειρηματίες και ενθαρρύνουν την καινοτομία.
Μέχρι σήμερα είχαμε 2300 απόφοιτους μεταπτυχιακών και διδακτορικών προγραμμάτων σπουδών, έχουν παραχθεί 900 νέα προϊόντα και υπηρεσίες και έχουν δημιουργηθεί σαν αποτέλεσμα 6000 νέες θέσεις εργασίας.
Το ΕΙΤ τοποθετεί την εξαιρετική εκπαίδευση στο επίκεντρο της καινοτομίας και συμβάλλει στη δημιουργία μιας ‘Επιστημονικής Βάσης Αριστείας’ ενθαρρύνοντας τη κινητικότητα μεταξύ επιστημονικών κλάδων, τομέων και χωρών.
Στη πρόσφατή τελετή βράβευσης νέων που διακρίθηκαν στην έρευνα και την καινοτομία, στη Βουδαπέστη, ένας από τους βραβευθέντες είπε: «Η κοινότητα του ΕΙΤ μας έχει βοηθήσει να καλλιεργήσουμε διασυνοριακές συνεργασίες σε μεγάλη έκταση»
Κατά τη περίοδο 2014-2020 ο προϋπολογισμός του ΕΙΤ ήταν €3.2 δις και θα αυξηθεί περαιτέρω στη νέα περίοδο 2021-2027 δημιουργώντας επιπρόσθετες Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας η πρώτη των οποίων θα είναι στον τομέα των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών (cultural and creative industries) οι οποίες προβλέπεται να έχουν δυνατότητες μεγάλης ανάπτυξης. Ευελπιστούν ακόμη να δώσουν περαιτέρω ώθηση στη καινοτόμο δυνατότητα των Ινστιτούτων Ανώτερης Εκπαίδευσης.
H Ελλάδα άρχισε δειλά δειλά τα τελευταία δύο χρόνια να συμμετέχει σε ορισμένες Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας του EIT όπως στο ΕΙΤ –κλίματος, του EIT-Health, EIT-Raw Material EIT- Manufacturing, στις οποίες κοινότητες συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, το Κέντρο Ερευνών ΑTHENA, η Ακαδημία Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Οικονομικών και Επιχειρηματικών Επιστημών Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Εθνικό Τεχνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και άλλοι συνεργάτες.
Τα ανέφερα αυτά, γιατί πιστεύω ότι μέσω των δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου και των Κοινοτήτων Γνώσεως και Καινοτομίας που λειτουργούν στους διάφορους τομείς, αναπτύσσεται διεπιστημονική ,διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των χιλιάδων συνεργαζόμενων πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και οδηγούν στην πρόοδο και την ανάπτυξη που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των λαϊκίστικων και ευρωσκεπτικιστικών κινημάτων.
Θα συμφωνείτε, λοιπόν, κυρίες και κύριοι, ότι μέσω της παιδείας και κυρίως μέσω των Ινστιτούτων Ανώτερης Εκπαίδευσης καθώς και με συνεργασία στον τομέα του πολιτισμού, μπορούμε να συμβάλουμε στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση και την εμβάθυνση της Ένωσης, στη δημιουργία κλίματος αλληλοκατανόησης, αλληλοσεβασμού και συνεργασίας μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών και των Ευρωπαίων πολιτών. Για το σκοπό αυτό, όμως θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε κάθε ευκαιρία και κάθε πρόγραμμα που προσφέρεται από την ΕΕ στους τομείς της Παιδείας της Έρευνας και του Πολιτισμού.
