ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΥΡΚΟΥΛΑ
Πρώην υφυπουργού Εξωτερικών
Με ποιον τρόπο και προς ποια κατεύθυνση πρέπει να αναπροσαρμόσουμε την εξωτερική μας πολιτική εν όψει των όσων εντυπωσιακών συμβαίνουν πρόσφατα στη Συρία και την Ανατολική Μεσόγειο; Το ερώτημα αυτό θέτουν όχι μόνο απλοί πολίτες αλλά και έμπειροι διπλωμάτες και διεθνολόγοι που με ανησυχία βλέπουν διεθνοπολιτικές βεβαιότητες δεκαετιών να εξανεμίζονται με ένα Twitter.
H συμπεριφορά της Τουρκίας στη Συρία και στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να εξόργισε –δικαίως– πολλούς, αλλά δεν πρέπει να εξέπληξε όσους παρακολουθούν την τουρκική εξωτερική πολιτική των τελευταίων ετών. Ούτε η «απουσία» της Ευρώπης από τη συριακή κρίση μπορεί να θεωρηθεί απροσδόκητη. Μια ευρωπαϊκή παρουσία θα ήταν βεβαίως ευπρόσδεκτη, ιδίως τώρα που η αξιοπιστία της αμερικανικής πολιτικής βρίσκεται στα τάρταρα. Όλοι όμως γνωρίζουμε ότι ο δρόμος μέχρι να υπάρξει αξιόπιστη Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Άμυνας είναι ακόμα μακρύς, ιδίως για διεθνείς κρίσεις με στρατιωτικές παραμέτρους.
Αυτό που δημιουργεί εύλογες ανησυχίες δεν είναι λοιπόν ούτε η συμπεριφορά της Τουρκίας ούτε η «απουσία» της ΕΕ. Είναι ο «αναχωρητισμός» των ΗΠΑ που προκαλεί εφιαλτικά ερωτήματα για το μέλλον.
Η σημερινή ρευστότητα καθιστά επισφαλή κάθε πρόβλεψη και κάθε συνταγή. Αν εξαιρέσει κανείς εκείνους τους γεωπολιτικούς αναλυτές που ανταγωνίζονται τους αστρολόγους, κανείς δεν μπορεί σήμερα να προβλέψει αν το διεθνές σύστημα που θα προκύψει τα προσεχή χρόνια θα είναι ένα σύστημα διπολικό, ΗΠΑ-Κίνα, ή ολιγο-πολικό, όπου θα έχουν ρόλο και άλλες χώρες, όπως η Ινδία, η Ρωσία, και ενδεχομένως, αν προχωρήσει στην εμβάθυνση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής, η ΕΕ.
Παραμένει όμως το ερώτημα τι κάνουμε εμείς, τι κάνει η Ελλάδα, μέσα σε αυτό το εξαιρετικά ρευστό και αβέβαιο περιβάλλον. Σε τέτοιους άστατους καιρούς η καλύτερη ασπίδα είναι η ενσωμάτωση στην εξωτερική μας πολιτική των νέων συνθηκών που διαμορφώνονται στις διεθνείς σχέσεις. Η εξωτερική πολιτική είναι μια στρατηγική που διαμορφώνεται κυρίως υπό την πίεση εσωτερικών παραγόντων, ενώ οι διεθνείς σχέσεις καθορίζονται από παράγοντες και συσχετισμούς που διαμορφώνονται εκτός δικής μας επιρροής. Η μείωση της απόστασης και των αντιθέσεων μεταξύ εξωτερικής πολιτικής και διεθνών σχέσεων είναι η καλύτερη συνταγή για μια επιτυχημένη εξωτερική πολιτική. Με αυτόν τον τρόπο κλείνει κάθε παράθυρο ανορθολογισμού στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Η ιστορία του νεοελληνικού κράτους παρέχει πολλά παραδείγματα «ανορθολογικής» εξωτερικής πολιτικής που πληρώθηκαν ακριβά. Παρέχει όμως και λαμπρά παραδείγματα επιτυχιών, όταν ο «ορθολογισμός» των διεθνών σχέσεων δεν υποτάχθηκε στις τάσεις «ανορθολογισμού» εσωτερικών παραγόντων.
Τα προσεχή χρόνια η χώρα μας θα κληθεί να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις μέσα σε ένα διεθνές πλαίσιο εντελώς διαφορετικό από το πλαίσιο που γνωρίσαμε τα τελευταία 40 χρόνια. Η εξωτερική μας πολιτική πρέπει να αποκτήσει την ικανότητα να διαβάζει τις νέες συνθήκες και να προσαρμόζεται γρήγορα. Μέσα σε ένα τόσο ρευστό περιβάλλον είναι επικίνδυνο να κινείται κανείς με τη δύναμη της αδράνειας.
