Τριαντάφυλλος Καρατράντος [1]
Η στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία (η τρίτη τα τελευταία χρόνια) έχει προκαλέσει την ανησυχία της διεθνούς κοινότητας, αλλά και την δημοσίευση ενός μεγάλου αριθμού εκτιμήσεων και αναλύσεων. Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που έχουν αναδειχθεί αυτές τις ημέρες είναι ο κίνδυνος πιθανής ανασυγκρότησης της ISIS. Όντως, η πιθανή ανασυγκρότηση της τρομοκρατικής οργάνωσης σωστά απασχολεί τη διεθνή κοινότητα, δεν πρέπει όμως αυτή η συζήτηση να περιοριστεί μόνο γύρω από την επέμβαση της Τουρκίας. Η ανασυγκρότηση ή όχι της ISIS θα εξαρτηθεί από μία σειρά παραγόντων. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η επέμβαση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης, τα αίτια όμως είναι βαθύτερα. Πριν όμως αναφερθούμε σε αυτά, πρέπει να κάνουμε μία αναφορά σε δύο εγγενή χαρακτηριστικά της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Η ISIS, η οποία εμφανίζεται για πρώτη φορά το 2003 ως AQI (Αλ Κάιντα στο Ιράκ), είναι μία ανθεκτική και απόλυτα προσαρμοστική οργάνωση. Πολύ σωστά η Ναπολεόνι την έχει χαρακτηρίσει ως Φοίνικα. Το 2006, όταν σκοτώθηκε ο τότε ηγέτης της Οργάνωσης Zarqawi σε βομβιστική επίθεση, πολλοί θεώρησαν πως η AQI τελείωσε. Η ανάληψη όμως της ηγεσίας από τον al Masri και η αλλαγή στρατηγικής που σφραγίστηκε με την μετονομασία της οργάνωσης σε Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ προσέφερε το απαραίτητο τοπικό έρεισμα και την κράτησε στη ζωή, δημιουργώντας την πρώτη φάση της ανασυγκρότησής της. Η δεύτερη και πιο ουσιαστική όμως φάση της μετεξέλιξης της οργάνωσης ξεκινά το 2011. Τέσσερις παράγοντες που εξελίχθηκαν εκείνη τη χρονιά έδωσαν την ευκαιρία στην ISIS να μετεξελιχθεί και να γιγαντωθεί: α) οι συγκρούσεις στη Συρία, β) η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, γ) το νέα κύμα διώξεων κατά στελεχών του Μπάαθ στο Ιράκ και δ) η απελευθέρωση εμπειροπόλεμων στρατιωτικών, αλλά και φανατικών ισλαμιστών (όπως ο μετέπειτα ηγέτης της Οργάνωσης al- Bagdadi) από φυλακές στο Ιράκ.
Πίσω από τους τέσσερις στρατηγικούς παράγοντες, που εκμεταλλεύτηκε εξαιρετικά η ISIS, υπάρχουν διάφορες βαθύτερες αιτίες. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν: α) οι σεχταρικές διενέξεις και κυρίως αυτή των Σιιτών- Σουνιτών, β) η περιθωριοποίηση από αυταρχικά καθεστώτα (Ιράκ, Συρία) μεγάλου μέρους ανθρώπων, γ) η αντίδραση στις επεμβάσεις ξένων δυνάμεων στην περιοχή και δ) η ενίσχυση των εξτρεμιστικών ισλαμιστικών κινημάτων. Για να μπορέσουμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά και ριζικά οργανώσεις όπως η ISIS δεν αρκεί η στρατιωτική ήττα τους. Αν δεν περιοριστούν οι βαθύτερες αιτίες η ισλαμιστική τρομοκρατία θα επιστρέφει στην περιοχή και μάλιστα με πιο επικίνδυνο πρόσωπο από την προηγούμενή φάση της.
Δυστυχώς αυτές οι αιτίες δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Για την ακρίβεια, κάποιες από αυτές, όπως είναι η διένεξη Σιιτών- Σουνιτών, έχουν πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις. Για αυτό ακριβώς το λόγο, συνυπολογίζοντας παραμέτρους όπως η επέμβαση της Τουρκίας, είναι δικαιολογημένη η ανησυχία για την ενδεχόμενη ανασυγκρότηση της ISIS. Υπάρχουν τέσσερις παράγοντες που θυμίζουν τους αντίστοιχους του 2011: 1) κλιμάκωση της σύγκρουσης Σιιτών- Σουνιτών με την εμπλοκή και κρατών όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, 2) πιθανή απελευθέρωση ή δραπέτευση τρομοκρατών μαχητών από φυλακές και στρατόπεδα, 3) αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία και 4) νέα κλιμάκωση στη Συρία και μεγάλη αναταραχή στο Ιράκ.
Η γνωστή φράση μας θυμίζει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα, η ISIS όμως έχει δείξει πως ξέρει να επιβιώνει και να επιστρέφει. Το μόνο δεδομένο είναι πως η εξέλιξη μίας τρομοκρατικής οργάνωσης δεν ακολουθεί γραμμική πορεία. Οι παράμετροι υπάρχουν, αλλά το πώς τελικά αυτές θα λειτουργήσουν δεν είναι αποκλειστικά στο χέρι της μικρής ηγετικής ομάδας της ISIS που μετακινείται συνεχώς ανάμεσα σε Ιράκ και Συρία.
[1] Διεθνολόγος, Δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και νέων απειλών.
