Ευάγγελος Αρεταίος,
εκδ. Διάμτερος, Αθήνα, 2018,
σελ. 235. ISBN: 978-618-83126-1-6
Παναγιώτα Μανώλη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Ας πιστέψουμε στην αρχή της κρύας εποχής», με αυτό το ποίημα της Ιρανής ποιήτριας Forugh Farrokhzad κλείνει ο Ευάγγελος Αρεταίος το βιβλίο «Από την ουτοπία του Γκεζί στο Πραξικόπημα: Ένα οδοιπορικό στη σύγχρονη Τουρκία». Η μονογραφία αυτή διαφέρει από ό,τι έχει εκδοθεί γύρω από τη σύγχρονη Τουρκία κυρίως διότι αποτυπώνει την προσωπική μαρτυρία του συγγραφέα την οποία περιβάλλει με ερευνητική ματιά και ανάλυση. Ο συγγραφέας, Ε. Αρεταίος, διακεκριμένος δημοσιογράφος και πολεμικός ανταποκριτής παντρεύει αριστοτεχνικά στο βιβλίο του τη δημοσιογραφική πένα με την έρευνα. Έχοντας ζήσει για πολλά χρόνια στην Τουρκία, με σπουδές νομικής και Ισλαμικές σπουδές επιχειρεί μια διαφορετική και «αντικειμενική» ανάγνωση φωτίζοντας το οδοιπορικό της τουρκικής κοινωνίας από την ουτοπία των διαδηλώσεων του Γκεζί το 2013 έως το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 και το «Γκεζί του ΑΚΡ». Την πορεία δηλαδή της χώρας από μια στιγμή-σύμβολο πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής αλλαγής σε μια περίοδο εθνικισμού και αυταρχισμού.
‘Όπως αναφέρεται, ραχοκοκαλιά του βιβλίου είναι τα άρθρα και οι ανταποκρίσεις του Ε. Αρεταίου για την εφημερίδα Πολίτης τα τρία χρόνια μεταξύ 2013 και 2016 όπου αποτυπώνεται η πορεία προς τον βαθύ πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό διχασμό στην Τουρκία την οποία καλλιέργησε το ΑΚΡ και η ηγεσία του Ταγίπ Ερντογάν. Το βιβλίο καταγράφει στιγμές καλλιέργειας του «συλλογικού τρόμου» της πολιτικής που καλεί τον τουρκικό λαό να νομίσει ότι όλοι όσοι είναι εναντίον της ανάδειξης της Τουρκίας ως δύναμης είναι ενωμένοι εναντίον του ΑΚΡ.
Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου με ενδεικτικό τίτλο αυτόν της ενότητας «Τσε, Ατατούρκ, Παναγία και Χουσείν» αναδεικνύουν την ταξική, κοινωνική και ιδεολογική ετερογένεια των διαδηλωτών του Γκεζί βασικό μήνυμα του οποίου ήταν το αίτημα πολιτικής ενσωμάτωσης. Ο συγγραφέας ταυτόχρονα δείχνει το ετερόκλητο εκλογικό σώμα που για διαφορετικούς λόγους στήριξε τον «Χαρισματικό Ταγίπ», τον «Πρόεδρο χωρίς φράκο» στην πρώτη περίοδο διακυβέρνησης. Δείχνει τη διάψευση των αρχικών προσδοκιών για την επίλυση του Κουρδικού, αφιερώνει αρκετό χώρο στην παρουσίαση της πολιτικής μιας «Οθωμανικής Disneyland» που αποπολιτικοποιεί τον αστικό χώρο, τρέφει την καταναλωτική κουλτούρα όπως και την αντίδραση και οδηγεί στη «λουμπενοποίηση» της πολιτικής ζωής. Η διάσταση του φύλου επίσης καλύπτεται σε κεφάλαια όπως «Αντρικός κόσμος» και «Ισλάμ και Μόδα». Στα κεφάλαια «Φοβάμαι», «Η πόλωση κέρδισε», «Στα ελώδη νερά του εθνικισμού» ο συγγραφέας αναδεικνύει το πέρασμα ενός μεγάλου τμήματος της τουρκικής κοινωνίας στον φόβο, τον ρεβανσισμό έναντι των «λευκών» Τούρκων και την πόλωση, που προηγήθηκε του πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016. Ενώ στη συνέχεια δείχνει την ήττα των μετριοπαθών ισλαμιστών όπως του Μ. Νταβούτογλου έναντι του «ερντογανισμού». Το βιβλίο δεν παραλείπει να μεταφέρει στον αναγνώστη το κλίμα πολέμου που διαμόρφωσαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις του «Ισλαμικού κράτους» στην τουρκική επικράτεια πριν σταθεί στις μέρες της απόπειρας πραξικοπήματος, και την επακόλουθη επιβολή μια μορφής «συνταγματικής μοναρχίας».
Έχοντας ο ίδιος ο συγγραφέας ζήσει από κοντά τις πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες στην σύγχρονη Τουρκία και έχοντας ταξιδέψει σε κάθε άκρη της Τουρκίας πετυχαίνει να μεταφέρει τον αναγνώστη νοερά στην σύγχρονη Τουρκία από τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, την Προύσα, στην Άγκυρα, το Ντιγιάρμπακιρ και να αισθανθεί τον παλμό της κοινωνίας της.
Το βιβλίο είναι χρήσιμο για κάθε διεθνολόγο, μελετητή της Τουρκίας, ενώ αποτελεί ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα για κάθε αναγνώστη που θέλει να μάθει από «πρώτο χέρι» τι συμβαίνει σήμερα στην Τουρκική κοινωνία.
