ΣΩΤΗΡΗ ΝΤΑΛΗ
Το Νοέμβριο του 2018 γιορτάσαμε τα 100 χρόνια από το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και το 2019 θα γιορτάσουμε τα 100 χρόνια από τις συνθήκες ειρήνης, επαναχάραξης των συνόρων και της δημιουργίας νέων κρατών. Το 1919 η Ευρώπη έβγαινε τραυματισμένη από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον «Μεγάλο Πόλεμο». Κι όμως, μετά το τέλος του η διεθνής κοινότητα δεν ξεπέρασε τους φοβικούς εθνικούς εγωισμούς και οδηγήθηκε σε έναν δεύτερο πόλεμο εξίσου καταστροφικό, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σήμερα, βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη περίοδο του μεταψυχροπολεμικού κόσμου, όπου τα δημοκρατικά κράτη απειλούνται από τους άπληστους εθνικισμούς που οδήγησαν στους δυο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους .
Στη μεταπολεμική Ευρώπη, οικοδομήθηκε μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης μια πρωτοφανής για την παγκόσμια Ιστορία συνεργασία κρατών, στη βάση της αποδυνάμωσης των εθνικών διαχωρισμών και της αντικατάστασης της επιθετικότητας και της αντιπαλότητας με τη διαπραγμάτευση και τον συμβιβασμό. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βυθιστεί σε μια μεγάλη κρίση. Δεν ταλανίζεται μόνο από την κρίση χρέους αλλά και από μια κρίση υπαρξιακή που είναι ταυτόχρονα οικονομική, δημογραφική, οικολογική, πολιτική και κρίση θεσμών. Σε αυτή την πολυεπίπεδη κρίση προστέθηκε τα τελευταία χρόνια και η προσφυγική κρίση. Έτσι η ΕΕ βρέθηκε να βιώνει μια μεγάλη εσωτερική σύγκρουση. Όπου από τη μια πλευρά έχουμε αυτούς που ζητούν μια Ευρώπη «φρούριο» (Όρμπαν στην Ουγγαρία, ο Σαλβίνι στην Ιταλία, ο Κατζίνσκι στην Πολωνία και η Λεπέν στη Γαλλία) και από την άλλη πλευρά έχουμε την πρόταση για μια Ευρώπη φιλελεύθερη με ενισχυμένη προστασία των εξωτερικών συνόρων, που υποστηρίζεται κυρίως από τον Μακρόν και την Μέρκελ.
Ειδικότερα η εκλογή Μακρόν στην Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας και η νίκη του απέναντι στον εθνολαϊκισμό, έδωσε μια νέα διάσταση στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης και δημιούργησε νέες προϋποθέσεις για τη γαλλογερμανική συνεργασία που είναι πάντα απαραίτητη για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας.
Η Ευρώπη και στο κέντρο της η γαλλογερμανική συνεργασία, έχουν καθήκον και υποχρέωση να μην επιτρέψουν τη διολίσθηση του κόσμου στο χάος ήταν η πρόταση Μακρόν προς την Μέρκελ. «Είναι αυτό ακριβώς που αισθάνομαι. Γερμανία και Γαλλία έχουν μεγάλη ευθύνη για την Ευρώπη», απάντησε η γερμανίδα καγκελάριος. Στους επόμενους μήνες θα φανεί αν το εννοούσε. Η πρόσφατη γαλλογερμανική σύνοδος στο Άαχεν και η υπογραφή μιας ανανεωμένης γαλλογερμανικής συμφωνίας φιλίας και συνεργασίας σε συνέχεια της ιστορικής Συνθήκης των Ηλυσίων Πεδίων του 1963 που είχαν υπογράψει οι Αντενάουερ και Ντε Γκωλ και η οποία σφράγισε τη γαλλογερμανική συμφιλίωση, δεσμεύει τις δυο χώρες στην υλοποίηση του σχεδίου για μια ισχυρή, βιώσιμη και κυρίαρχη Ευρώπη με ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς της οικονομίας, της ασφάλειας και του περιβάλλοντος. Μέρκελ και Μακρόν, συμπληρώνουν και ενισχύουν το έργο των Αντενάουερ και Ντε Γκωλ. Η πρωτοβουλία του γάλλου προέδρου που έχει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα και της γερμανίδας καγκελαρίου, η οποία οδεύει προς το τέλος της θητείας της, έρχεται την περίοδο που κορυφώνεται μια πρωτοφανής πολιτική κρίση στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω του Brexit και λίγους μήνες πριν τις κρίσιμες ευρωεκλογές του Μαϊου του 2019. Ο εθνικός εγωισμός, οι λαϊκισμοί και οι ιδεοληψίες των τελευταίων ετών οδήγησαν το Ηνωμένο Βασίλειο σε μια πρωτοφανή πολιτική κρίση που κορυφώθηκε με την πρόσφατη απόρριψη από τη Βουλή των Κοινοτήτων της Συμφωνίας ΕΕ-ΗΒ του Νοεμβρίου του 2018.
Προς το παρόν η κρίση της μιας πλευράς (ΗΒ) δεν έχει τροφοδοτήσει την κρίση που ούτως ή άλλως αντιμετώπιζε η ΕΕ. Θα μπορούσε άραγε το Brexit, να αφυπνίσει πολιτικά την Ευρώπη και να την κάνει να αλλάξει; Σήμερα με τη Γερμανία να είναι ο βασικός πρωταγωνιστής της Ευρωζώνης, είναι προφανής η ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό σύστημα για την Ευρωζώνη, η οποία ούτως ή άλλως αποτελεί μέρος του προβλήματος γιατί είναι μια ατελής οικονομική και νομισματική ένωση χωρών-μελών με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Η εμβάθυνση-ολοκλήρωση της Ευρωζώνης και η συμπλήρωση της με το σχέδιο ανάπτυξης της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας προκειμένου η ΕΕ να είναι σε θέση να εξασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία, να μπορεί να διαχειριστεί τις διεθνείς κρίσεις μόνη της και να εγγυάται τα εξωτερικά σύνορά της, είναι το κλειδί για να ανταποκριθεί η Ευρώπη στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις είναι να εξοπλιστεί με την απαραίτητη κυριαρχία. Για να καθορίζει η ίδια η Ευρώπη το μέλλον της χρειάζεται περισσότερη κυριαρχία.
Η ανανεωμένη γαλλογερμανική συνεργασία που ανακοίνωσαν στις 22 Ιανουαρίου 2019 στο Άαχεν, Μέρκελ και Μακρόν, ήταν χρήσιμη και έρχεται να μας θυμίσει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε στην ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία, η Συμφωνία των Ηλυσίων Πεδίων του 1963.
Το σχέδιο για την εξασφάλιση πρώτα της ειρήνης στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και στη συνέχεια της στενής συνεργασίας κάποιων κρατών, στην αρχή έξι και σήμερα «27», ήταν μια δύσκολη και διαρκής διαδικασία.
Μακρόν και Μέρκελ μας θυμίζουν πως μπορούμε να επενδύσουμε στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτό που έλεγε ο Ζακ Ντελόρ, πως αυτό είναι όπως το ποδήλατο, αν σταματήσεις να γυρίζεις το πεντάλ θα πέσεις.
Ο Σωτήρης Ντάλης είναι επικ. καθ. Διεθνούς Πολιτικής και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Συντονίζει τη Μονάδα Έρευνας για την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Πολιτική του ΤΜΣ. Πρόσφατα επιμελήθηκε το συλλογικό έργο, Η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση, η Ελλάδα και ο Κόσμος. 60 Χρόνια από τις Συνθήκες της Ρώμης, Εκδ. Παπαζήση.
