ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗ
Ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Υπάρχει κάποια προοπτική για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (Μαυροβούνιο, Σερβία, ΠΓΔΜ, Αλβανία και στη συνέχεια Βοσνία και Κόσοβο) να ενταχθούν ως πλήρη μέλη στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Η απάντηση δυστυχώς είναι αρνητική. Για τον ορατό χρονικό ορίζοντα, τα επόμενα δεκαπέντε με είκοσι ίσως χρόνια, προοπτική νέας ένταξης δεν φαίνεται να υπάρχει στον ορίζοντα. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζ.Κ. Γιούνγκερ είχε αναφέρει παλαιότερα μια ενδεικτική ημερομηνία, το 2025, για την ένταξη Μαυροβουνίου και Σερβίας. Αλλά κανένας στις Βρυξέλλες ή άλλη πρωτεύουσα δεν θεωρεί την ημερομηνία αυτή ως ρεαλιστική. Τα Δυτικά Βαλκάνια είναι πάρα πολύ μακρυά από την ένταξη. Το ανέκδοτο που άκουσα πρόσφατα στις Βρυξέλλες λέει ότι η Αλβανία θα ενταχθεί στην Ένωση όταν… η Τουρκία αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών της Ένωσης ή και το αντίθετο ίσως: η Τουρκία να ενταχθεί όταν… η Αλβανία θα αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου, δηλαδή μάλλον ποτέ! Γιατί όμως έχουμε φθάσει σ’ αυτή τη ζοφερή προοπτική;
Για πολλούς λόγους, οι περισσότεροι από τους οποίους συνδέονται με την Ευρωπαϊκή Ένωση και λιγότερο με το επίπεδο προετοιμασίας των ενδιαφερομένων για ένταξη χωρών (το οποίο όμως δεν είναι ακόμη στο επιθυμητό επίπεδο – εκπλήρωση κριτηρίων Κοπεγχάγης, κλπ.). Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρώτα απ’ όλα (Βρυξέλλες και ορισμένες πρωτεύουσες κυρίως το Παρίσι) έχει απογοητευθεί βαθύτατα από την εμπειρία της μεγάλης διεύρυνσης big bang του 2004 με τις χώρες της πρώην Αν. Ευρώπης. Οι προσδοκίες δεν επιβεβαιώθηκαν. Μετά από ένα σύντομο ιστορικό διάλειμμα οι χώρες αυτές φαίνεται να επιθυμούν την επιστροφή στον εθνικισμό, αμφισβητούν βασικές αξίες (δημοκρατία, κράτος δικαίου, κλπ.) της Ένωσης, αντιστρατεύονται στόχους για εμβάθυνση της ενοποίησης σ’ ορισμένους τομείς πολιτικής, κυρίως στον τομέα της μετανάστευσης, κ.α. Δεν θα ήθελαν επομένως να επαναλάβουν αυτό που θεωρούν ως λάθος: μια νέα διεύρυνση με χώρες αβέβαιης προοπτικής. Παράλληλα οι πρωτεύουσες, με το Παρίσι και πάλι στην ηγεσία, θεωρούν ότι για το ορατό χρονικό διάστημα η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η εμβάθυνση και όχι η διεύρυνση. Η εμβάθυνση για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας της Ένωσης σε τομείς όπως της άμυνας και ασφάλειας, της ολοκλήρωσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ – ευρωζώνη) κλπ.
Δεδομένων αυτών των αρνητικών προοπτικών, τι θα μπορούσε να γίνει; Σαφώς οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να έλθουν πλησιέστερα προς την Ένωση ως προϋπόθεση σταθερότητας και δημοκρατίας στην περιοχή. Αλλά, καθώς η πλήρης ένταξη απομακρύνεται στο βάθος του ορίζοντα, θα μπορούσε να θεσπισθεί ένα νέο προωθημένο καθεστώς για τις χώρες αυτές το οποίο θα είναι “κάτι λιγότερο από πλήρη ένταξη αλλά κάτι σαφώς περισσότερο από απλή σύνδεση” που ισχύει σήμερα. Το καθεστώς αυτό δεν θα είναι εναλλακτικό, υποκατάστατο της πλήρους ένταξης αλλά ένα ισχυρό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Με λίγη ευρηματικότητα μπορεί να σχεδιαστεί προς όφελος και των δύο πλευρών, ΕΕ και Δυτικών Βαλκανίων.
**
