Πρέπει και η συμφωνία να τηρηθεί υπό Ευρωπαϊκή εποπτεία, αλλά και η Ιρανική ένοπλη διείσδυσις προς τις ακτές της Ανατολικής Μεσογείου να αναχαιτισθεί.
Π.Κ. ΜΑΚΡΗ
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι, προ τριετίας, η συμφωνία επί του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν προσέφερε, υπό επιεικείς όρους, σημαντική ανακούφιση –ίσως και την δυνατότητα επιβιώσεώς του–, του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης, η οικονομία του οποίου είχε σχεδόν καταρρεύσει υπό την πίεση των κυρώσεων των ΗΠΑ και των μειζόνων Δυτικών χωρών. Η 8ετής Προεδρία Ahmadinejad είχε φέρει το καθεστώς εις το χείλος του κρημνού. Παρά την αγρία καταστολή της λαϊκής εξεγέρσεως μετά την απροκάλυπτη –ακόμη και κατά τα μέτρα και σταθμά της Ιρανικής θρησκευτικής δικτατορίας–, νόθευση των Προεδρικών εκλογών του έτους 2008, η οργή διευρυνομένων στρωμάτων του πληθυσμού είχε φθάσει και πάλι εις εκρηκτικά όρια υπό την οικονομική ταλαιπωρία των ασυνήθως επιτυχών και γενικευμένων κυρώσεων.
Ήταν, πλέον, εφικτή όχι μόνον η επιβολή διακοπής παραγωγής εμπλουτισμένου πλουτωνίου και ελέγχου του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, αλλά ακόμη και η ανατροπή του καθεστώτος· ενός καθεστώτος εφευρέτου του ανατρεπτικού, πολιτικού, Ισλάμ – στην Σιϊτική εκδοχή του – και της θρησκευτικής τρομοκρατίας, προξένου μυρίων αποσταθεροποιήσεων και ανατροπών στην περιοχή του Mashreq και του Κόλπου, και συνυποκινητού και συνεργού του Κρεμλίνου, κατά την Συριακή σφαγή.
Ατυχώς, όπως και στην Συρία, η Προεδρία Obama και οι υπόλοιποι Δυτικοί ελιποψύχησαν. Προ του εκβιασμού ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος επέλεξαν, μία ακόμη φορά, την πανάκεια του κατευνασμού. Αντί να επιδιώξουν το μείζον, δηλαδή την ήδη τότε ορατή ριζική και διαρκή λύση, της αλλαγής του θεοκρατικού καθεστώτος δια της διατηρήσεως και σκληρύνσεως των κυρώσεων κατ’ αυτού –αποδεχόμενοι, συγχρόνως, τους κινδύνους βιαίων επιθανατίων σπασμών του–, προτίμησαν την ανώδυνη επίτευξη μερικής και βραχυπροθέσμου, ρυθμίσεως. Την δικαιολογία της μινιμαλιστικής επιλογής προσέφερε η «εκλογή» –ως συνήθως κατόπιν ενδοκαθεστωτικής συμπαιγνίας–, του «μετριοπαθούς» Προέδρου Rohani.
Αφ’ εαυτής, καθ’ ότι αφορά αποκλειστικώς την διασφάλιση του ελέγχου της παραγωγής εμπλουτισμένου πλουτωνίου, η συμφωνία, αν κανείς δεχθεί την λογική μινιμαλιστικών και βραχυπροθέσμων προσεγγίσεων, δεν είναι κακή.
Όποια, όμως και αν είναι η μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη, αλλά πάντως μελλοντική, απειλή την οποία θα συνεπάγεται η ανάπτυξις Ιρανικών δυνατοτήτων παραγωγής πλουτωνίου οπλικής ποιότητος και γενικώς, οπλικών πυρηνικών δυνατοτήτων, είναι εξ’ ίσου αφόρητη και η παρούσα, άμεση και πραγματική Ιρανική απειλή συνισταμένη στην αποσταθεροποιητική δράση την οποία υποθάλπει η Τεχεράνη, από το Ιράκ –όπου η τρομοκρατία των φιλο-Ιρανικών πολιτοφυλακών είχε ρίψει τους Σουνιτικούς πληθυσμούς στις αγκάλες του Ισλαμικού Κράτους– και την πολυπαθή Συρία, έως τις ακτές του Λιβάνου, όπου η Hezbollah καταστρέφει ό,τι έχει μείνει από την Λιβανική κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Αυτήν, ακριβώς, την άμεση απειλή της ευρυτέρας –πέραν των πυρηνικών φιλοδοξιών της–, κακοποιού περιφερειακής δράσεως της Σιϊτικής θεοκρατίας της Τεχεράνης, άφησε, ανοήτως, ανενόχλητη η συμφωνία επί του πυρηνικού προγράμματος της χώρας. Έστω και μη αποβλέποντες στην ριζική λύση της αλλαγής του καθεστώτος, οι Δυτικοί δεν εδικαιολογούντο να παραβλέψουν ότι η δυσμενής συγκυρία, υπό την οποία, αυτό, είχε ευρεθεί, επέτρεπε, κατ’ ελάχιστον, την συμπερίληψη, προς άρση των κυρώσεων, ειδικών όρων περιορισμού της περιφερειακής του πολυπραγμοσύνης.
Εις επίμετρον, όχι μόνον η πυρηνική συμφωνία δεν εμείωσε την πολυπραγμοσύνη του Σιϊτικού ιερατείου, αλλά, αντιθέτως, την εντείνει, διότι η απομάκρυνσις του κινδύνου οικονομικής καταρρεύσεως του καθεστώτος, η απελευθέρωσις των δεσμευμένων πόρων του και η προοδευτική αναστολή των κυρώσεων, έχουν επιφέρει κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, την μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων Ιρανικής ανατρεπτικής δράσεως, η οποία και έχει, παντού, κλιμακωθεί.
Είναι, συνεπώς, ορθή η απόφασις του Προέδρου Trump να απέλθη της συμφωνίας ; Μετά βεβαιότητος, όχι. Η ευκαιρία ανατροπής του καθεστώτος της Τεχεράνης έχει, προς το παρόν, παρέλθει. Η πίεσις υπό την οποία έχει ευρεθεί προ τριετίας δεν είναι δυνατόν να αναπαραχθεί δια της νέας επιβολής μεμονωμένων Αμερικανικών κυρώσεων, τις οποίες το ΗΒ, η Γαλλία και η Γερμανία δεν θα ακολουθήσουν. Η συγκυρία η οποία επέτρεπε να αποβλέψει κανείς στην άμεση ανατροπή της Ιρανικής θεοκρατίας έχει ατονήσει. Ό,τι επιτυγχάνει η απόφασις της Αμερικανικής Προεδρίας είναι να προβάλει, μια ακόμη φορά, εικόνα σπασμωδικότητος, παρορμητικότητος και συμβατικής αναξιοπιστίας. Pacta sund servanda. Ακόμη και κακών συμφωνιών η καταγγελία, όταν δεν έχει, εμφανώς, προκληθεί, βλάπτει, μάλλον, παρά ωφελεί.
Βεβαίως, η μακροπρόθεσμη στρατηγική σκοπιμότητα της αποσταθεροποιήσεως της Ιρανικής θεοκρατίας είναι πολλαπλή και δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί. Βεβαίως, δεν πρέπει να παραμείνει ατιμώρητη η έως τώρα απόλυτη ασυδοσία των Ιρανών Pasdaran και των υπό την καθοδήγησή τους Σιϊτικών πολιτοφυλάκων του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου. Βεβαίως, ο ακρωτηριασμός της μακράς Ιρανικής χειρός προς τις Συριακές και τις Λιβανικές ακτές δεν πρέπει να καθυστερήσει. Βεβαίως, πρέπει να αρχίσουν να καταφέρονται πλήγματα επί της ετεροκλήτου και τυχοδιωκτικής –αλλά και μη στερουμένης βιωσιμότητος–, συμμαχίας Κρεμλίνου/Αγκύρας/Τεχεράνης, η οποία επιχειρεί την ανατροπή του περιφερειακού συσχετισμού δυνάμεων και επιρροών και την αναθεώρηση του εδαφικού καθεστώτος του Μεσοποταμίου χώρου, όπως το έχει προσδιορίσει η Συνθήκη της Λωζάνης.
Αυτά, όμως, δεν προϋπέθεταν την αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία. Και τούτο ποίει και τάδε μη αφιέναι. Θα ήταν ασυγκρίτως συμφερώτερος συνδυασμός τηρήσεως των συμφωνηθέντων αλλά και λήψεως νέων μέτρων πιέσεως · δηλαδή και παραμονής των ΗΠΑ στην συμφωνία και δρακοντείου παρακολουθήσεως της εφαρμογής της και νέας ενάρξεως οικονομικών κυρώσεων κατά του Ιράν, εις αντίποινα της περιφερειακής πολεμικής εμπλοκής του και πλήγματα κατά Ιρανικών στρατιωτικών στόχων εντός του σχηματιζομένου Ιρανικού διαδρόμου Ιράκ-Συρίας-Λιβάνου.
Πιθανώς δε, τότε, να είχε η Τεχεράνη εξωθηθεί και ολισθήσει, εκείνη, εις καταγγελία της πυρηνικής συμφωνίας –οπότε θα ήταν και ευκολώτερος ο αποπροσανατολισμός ενός ενιαίου Δυτικού μετώπου προς την καθεστωτική αποσταθεροποίηση.
Ατυχώς, η σημερινή Προεδρία των ΗΠΑ είναι αυτή η οποία είναι… και ενώ οι θεσμοί του Αμερικανικού συστήματος δικαιοσύνης παραμένουν ανεξάρτητοι και λειτουργούν, η τελική Προεδρική εξουσία επί του State Department και υπερβάσεως των εισηγήσεών του είναι, πρακτικώς, σχεδόν απεριόριστη. Εξ ού και η μεταφορά της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ, της οποίας και ήδη διαδραματίζεται η αιματηρά συνέχεια των συνεπειών.
Ο γέγονε, γέγονε. Απομένει πλέον στην Ευρωπαϊκή πλευρά να προσπαθήσει να διασφαλίσει την ακριβή τήρηση των όρων της συμφωνίας επί του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν –χωρίς, όμως, ανταλλάγματα αντισταθμιστικά των Αμερικανικών κυρώσεων–, και εις το Ισραήλ να καταφέρει τα αναγκαία πλήγματα επί της Ιρανικής στρατιωτικής παρουσίας εντός της Συρίας και του Λιβάνου.
Παρόμοιος καταμερισμός έργων φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, λυσιτελής· βραχυπροθέσμως τουλάχιστον.
Η Κυβέρνησις Netanyahu, αρνουμένη την «λύση των δύο κρατών», έχει φέρει την εξέλιξη του Παλαιστινιακού ζητήματος εντός αδιεξόδου. Υπό το πρίσμα αυτό, η επίδρασίς της επί του Μεσανατολικού χώρου, είναι νοσηρά και έχει δραστικώς συμβάλει στην αποσταθεροποίησή του. Αλλά παρεμποδίζουσα την επέκταση της Ιρανικής επιρροής και στρατιωτικής παρουσίας μέχρι των ακτών της Ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, αποτρέπει περαιτέρω επιδείνωση των όρων περιφερειακής ασφαλείας.
Στην Μ. Ανατολή, τα όρια του καλού και του κακού υπήρξαν πάντοτε δυσδιάκριτα και ευμετάβλητα. Η σπασμωδικότητα του σημερινού ενοίκου του Λευκού Οίκου και η ακρότητα της Ισραηλινής Κυβερνήσεως, συνεπάγονται κινδύνους οι οποίοι δεν πρέπει να υποτιμώνται. Την στιγμή αυτή, όμως, είναι η καιροσκοπική Τουρκο-Ιρανο-Ρωσσική συμμαχία η οποία φαίνεται να κινείται προς τα όρια του απολύτου κακού.
Π.Κ.Μ.
