Ανακύπτει, ήδη, ισχυρά η υπόθεσις εργασίας ότι η Τουρκική πλευρά, υπό την σκοπιμότητα ασκήσεως ταυτόχρονου, συνολικού εκβιασμού επί ολοκλήρου του φάσματος των στρατηγικών επιδιώξεών της προς όλους, μεθοδεύει την πρόκληση του επί δεκαετίες επαπειλουμένου «ατυχήματος» και άμεση επέκταση εχθροπραξιών υψηλής εντάσεως.
Π.Κ. ΜΑΚΡΗ
Επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες −από το πραξικόπημα του δικτατορικού Καθεστώτος των Αθηνών κατά του Προέδρου Μακαρίου, την επακολουθήσασα Τουρκική εισβολή και την διαπίστωση του Κων/νου Καραμανλή ότι «η Κύπρος κείται μακράν»…−, οι αναλυταί εξωτερικών υποθέσεων και αμύνης όλων των ενδιαφερομένων πλευρών συμπίπτουν επί της εκτιμήσεως ότι παρά τις κατά καιρούς εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών της ΝΑ πτέρυγος της Β.Ατλαντικής Συμμαχίας, Ελληνοτουρκική σύρραξις είναι νοητή μόνον εκ κακής συγκυρίας τυχαίων περιστατικών εντός του διαφιλονικουμένου θαλασσίου και εναερίου χώρου του Αιγαίου· η κατά τα μηρυκαζόμενα φραστικά στερεότυπα, «εξ ατυχήματος». Κοινή υπήρξε –και μάλλον παραμένει–, η παραδοχή της βασικής υποθέσεως εργασίας ότι ούτε εξ Αθηνών, ούτε εξ Αγκύρας, θα ανέκυπτε πρόθεσις ή συμφέρον εσκεμμένης προκλήσεως ενόπλου αντιπαραθέσεως και ως εκ τούτου, ακόμη και αν δεν απεφεύγετο, τελικώς, η τυχαία ανάφλεξις, η διάρκειά της, «κατ’ ανάγκη», δεν θα ήταν παρά λίγων ωρών, πριν οι αντιμαχόμενοι σπεύσουν να υπακούσουν εις Αμερικανική επιταγή διακοπής των εχθροπραξιών και αποσυμπλακούν από παρεμβαλόμενες δυνάμεις – ή στην χειροτέρα περίπτωση, ενός ή δύο 24ώρων πριν συμμορφωθούν και προς τυπική εντολή, καταπαύσεως του πυρός, του Σ.Α. των Η.Ε.
Η ομοφωνία αυτή προγνώσεως μάλλον περιορισμένου κινδύνου ήταν αρκετά καθησυχαστική. Ατυχώς, τα ερείσματά της εξασθενούν υπό την καθοριστικώς διαφοροποιουμένη δυναμική των περιφερειακών εξελίξεων και τους ριζικώς νέους όρους ισορροπίας δυνάμεων εκατέρωθεν του Αιγαίου.
Ανακύπτει ισχυρά, ήδη, η υπόθεσις εργασίας ότι η Τουρκική πλευρά, υπό την σκοπιμότητα ασκήσεως ταυτόχρονου, συνολικού εκβιασμού επί ολοκλήρου του φάσματος των στρατηγικών επιδιώξεών της –προς τις ΗΠΑ επί του Συρο-Κουρδικού και του Βορείου Ιράκ, προς την Ε.Ε. επί του συνόλου των έναντι αυτής διεκδικήσεων και αιτιάσεών της και βεβαίως, προς την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία εφ’ όλων των αντιστοίχων διμερών διαφορών−, μεθοδεύει εντός του θαλασσίου χώρου επί του οποίου αμφισβητεί την Ελληνική κυριαρχία, κορύφωση εντάσεως, την πρόκληση του επί δεκαετίες επαπειλουμένου «ατυχήματος» και την άμεση, εκ μέρους της, κλιμάκωση και επέκταση ενόπλου αντιπαραθέσεως υψηλής εντάσεως.
Υπό το πρίσμα δε παρομοίας μείζονος σκοπιμότητος πολλαπλού στρατηγικού εκβιασμού δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη –ίσως ούτε καν πιθανή− άμεση Τουρκική δεκτικότητα καταπαύσεως του πυρός, πλην, εννοείται, εις περίπτωση αμέσου επιτεύξεως των αντικειμενικών σκοπών. Το βάρος του διακυβεύματος και η εμβέλεια του εγχειρήματος θα παραπέμπουν, αφ’ ής στιγμής οι κύβοι ριφθούν, στην ανάγκη συνεχίσεως υψηλής εντάσεως εχθροπραξιών μέχρι την επίτευξη κρισίμων εδαφικών τετελεσμένων γεγονότων, εντός του Αιγαίου και της Αν. Μεσογείου –π.χ. το σύμπλεγμα Καστελορίζου/Μεγίστης– ή και επί του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Μόνη η έγκαιρη –ή μάλλον προληπτική– και αποφασιστική, παρεμβολή Αμερικανικών αεροναυτικών δυνάμεων, εφικτή μόνον εφ’ όσον θα ήσαν ήδη επαρκώς ανεπτυγμένες επί των κρισίμων σημείων, θα απέτρεπε, ίσως, την εκδήλωση της πρώτης Τουρκικής ενεργείας ή τουλάχιστον, την ραγδαία κλιμάκωσή της και την επέκταση της συρράξεως.
Είναι αρκετοί οι λόγοι οι οποίοι θα έτρεπαν –λαμβανομένης υπ’ όψιν της ιδιοσυγκρασίας της–, την ηγεσία του διαρκώς μεταλλασσομένου Τουρκικού καθεστώτος προς την αναζήτηση «υπερβατικών», συνολικών λύσεων των σωρευομένων προβλημάτων και διεξόδους από τους λαβυρίνθους προ και εντός των οποίων έχει αχθεί, μέσω μιας θεαματικής επιδείξεως ενόπλου δυνάμεως και καταλυτικής ανατροπής των δεδομένων επί των Δυτικών συνόρων της. Η μορφολογία του Μ. Ανατολικού θεάτρου επιχειρήσεων, όπως και η παρουσία, επί τόπου ήδη, Αμερικανικών και Ρωσικών δυνάμεων, δεν επιτρέπει εξ’ ίσου λυσιτελή χρήση και επιβολή της στρατιωτικής δυνάμεως, όπως επί της Ελλάδος και της Κύπρου.
Κατ’ αρχάς, αντιλαμβάνεται, ο Κος Erdogan, ότι απορροφάται συνεχώς βαθύτερα εις το τέλμα του Συριακού και του Μεσοποταμίου χώρου χωρίς να επιτυγχάνει ούτε την απόσπαση της εν λευκώ Αμερικανικής, συγκαταθέσεως να δράσει κατά βούληση προς εξουδετέρωση των Κούρδων της Συρίας ως νέας αυτονόμου Κουρδικής παραμεθορίου οντότητος, ούτε την προώθηση των αναθεωρητικών –έστω de facto−, προσδοκιών του έναντι των Μεσανατολικών ρυθμίσεων της Συνθήκης της Λωζάννης.
Ακόμη, παραμένει, πρακτικώς, αμείωτη η έντασις μεταξύ της Ε.Ε. και της νέας Τουρκικής τάξεως πραγμάτων η οποία βλέπει πλέον την Δυτική Ευρώπη ως εστία επικινδύνων, εν δυνάμει, διεργασιών καθεστωτικής υπονομεύσεώς της, η οποία πρέπει να εκλείψει.
Προ δυσαρέστων και μάλλον απροσδοκήτων εξελίξεων φαίνεται, επίσης, ότι έχει ευρεθεί η Άγκυρα και ως προς την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της Αν. Μεσογείου, όπου η Κυπριακή Δημοκρατία έχει φανεί να σημειώνει από τους θερινούς μήνες του παρελθόντος έτους σημαντική επιτυχία προσελκύσεως και εμπλοκής Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών εταιρειών παρά τις επαναλαμβανόμενες Τουρκικές παρενοχλήσεις και απόπειρες εκφοβισμού.
Έναντι της Ελλάδος, παρά την πρόσφατη Τουρκική προεδρική επίσκεψη –διερωτάται κανείς ως προς την σκοπιμότητά της, υπό τους όρους υπό τους οποίους έγινε–, διανύεται, ούτως ή άλλως, φάσις ιδιαιτέρας εντάσεως. Φαίνεται να εντείνεται η Τουρκική αίσθησις «ασφυξίας» και της ανάγκης μη περαιτέρω ανοχής του παρόντος καθεστώτος του Αιγαίου, ακόμη και χωρίς την πλήρη εφαρμογή των κανόνων της Διεθνούς Συμβάσεως Δικαίου της Θαλάσσης. Εις επίμετρον, η διευρυνομένη ροή πολιτικών φυγάδων, προς τις εγγύς των Τουρκικών ακτών Ελληνικές νήσους προσθέτει ερεθίσματα ενοχλήσεως της Αγκύρας και παρορμήσεώς της προς επιβολή καταλλήλων όρων και προϋποθέσεων καταναγκασμού της Ελληνικής πλευράς να εκδίδει τους διαφεύγοντες ή και ατύπως, να τους «απωθεί».
Είναι, συγχρόνως, επίσης αρκετά και όχι αμελητέα, τα δεδομένα τα οποία θα εστήριζαν Τουρκική εκτίμηση ότι εμφανίζονται, την στιγμή αυτή, σχετικώς περιορισμένοι, κατ’ αναλογία προς τα προσδοκώμενα οφέλη, οι κίνδυνοι τους οποίους θα συνεπήγετο η επιλογή Ελληνο-Τουρκικής συρράξεως ως modus operandi, προς επίτευξη εδαφικών τετελεσμένων εντός του Ευρωπαϊκού χώρου, ικανών να επιβάλουν εκβιασμούς… erga omnes.
Προ παντός άλλου, ο συσχετισμός δυνάμεων εκατέρωθεν του Αιγαίου έχει ριζικώς μεταβληθεί υπέρ της Τουρκίας κατά την διάρκεια της τελευταίας 15ετίας. Η Τουρκική υπεροχή όλων των όπλων είναι σαφής και εις ωρισμένους κρισίμους τομείς θα απέβαινε αποφασιστική, αν η διάρκεια της θερμής αντιπαραθέσεως παρετείνετο. Η ανατροπή των ισορροπιών δεν προήλθε μόνον από την συνεχή και συνεπή ενίσχυση του Τουρκικού οπλοστασίου και υπερτροφικούς προϋπολογισμούς αμύνης, αλλά και από την αντίστοιχη διαρκή μείωση των Ελληνικών εξοπλιστικών προγραμμάτων υπό το κράτος της παρατεταμένης οικονομικής κρίσεως. Επίσης, η Τουρκική υπεροχή δεν έγκειται μόνον εις υπεροπλία αλλά και εις το ότι η Τουρκική κοινωνία είναι πειθαρχημένη, σκληρυμένη και επί δεκαετίες, εθισμένη εις υψηλές απώλειες προσωπικού των ενόπλων δυνάμεών της.
Άλλωστε, όποια και αν είναι η δυσμενής θεώρησις της Τουρκίας του Κου Erdogan από τους περισσοτέρους Ευρωπαίους Εταίρους, ούτε η Ελλάς χαίρει ιδιαιτέρων συμπαθειών, εκτιμήσεως και σεβασμού. Το κύρος της έχει υποστεί καταβαράθρωση κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσεως. Δεν περισσεύουν αποθέματα Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής συμπαθείας και σεβασμού προς αυτήν. Η εχθρότητα της παρούσης Ελληνικής κυβερνήσεως προς την ιδεολογική ιδιοσυστασία των Ευρωπαϊκών θεσμών παραμένει αμείωτη και ευθέως ομολογουμένη, παρ’ όλη την όψιμη υποταγή της εις τα κελεύσματά τους. Αμείωτη, αντιστοίχως, πέραν ευγενών λόγων, παραμένει και η καχυποψία της Ευρωπαϊκής πλευράς. Υπήρξε χαρακτηριστική η προ καιρού δήλωσις του Κου Junker, ο οποίος ανέφερε και την Ελληνική Κυβέρνηση μεταξύ άλλων ιδιορρύθμων Ευρωπαϊκών κυβερνητικών σχημάτων περιλαμβανόντων ακραία στοιχεία. Της δε εσωτερικής συνοχής της χώρας και των διαδραματιζομένων επί της πολιτικής σκηνής της, παρέλκουν οι χαρακτηρισμοί.
Συγχρόνως, ούτε η Ε.Ε. φαίνεται να διανύει φάση ισχυράς συνοχής και αποφασιστικότητος. Η αισιοδοξία του φθινοπώρου, η οποία είχε ακολουθήσει ένα έτος απαισιοδοξίας, ατονεί και πάλι. Την όχι ενθαρρυντική εικόνα συνθέτουν, μεταξύ άλλων, η αβεβαιότητα και ανησυχία προ των δημοσκοπικών στοιχείων μετά την Μαραθωνοδρομία των διαπραγματεύσεων σχηματισμού της Γερμανικής Κυβερνήσεως, οι φόβοι ακόμη μεγαλυτέρου κλονισμού και αποσταθεροποιήσεως στην Ιταλία εν όψει του αποτελέσματος των εκεί εκλογών και η παρατεινομένη αμηχανία λυσιτελούς αντιμετωπίσεως της απειλής κατά βασικών αρχών του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου από τα λαϊκιστικά κυβερνητικά κόμματα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας υποστηριζόμενα, εις διαφόρους βαθμούς και από άλλους 2-3, τουλάχιστον, Εταίρους Σοβιετικού παρελθόντος και δεχόμενα επαναλαμβανόμενες φιλοφρονήσεις εκ μέρους του Προέδρου Erdogan.
Όσον αφορά τις ΗΠΑ, δηλαδή, τον πρωτεύοντα παράγοντα –διότι θα ήταν ελάχιστα τα θεσμικά και πραγματικά μέσα Ευρωπαϊκής παρεμβάσεως, προληπτικής ή κατασταλτικής Τουρκικών ενόπλων ενεργειών–, είναι κατανοητός ενδεχόμενος Τουρκικός υπολογισμός ότι η αστάθεια και η ιδιορρυθμία της σημερινής Προεδρίας Trump, όπως και η εσωστρέφειά της και οι εσωτερικοί περισπασμοί της, αφήνουν ευρύτερα απ’ ότι κατά το παρελθόν περιθώρια ουσιαστικής Αμερικανικής απραξίας.
Εν ολίγοις, η συγκυρία της στιγμής φαίνεται η πλέον πρόσφορος εις Τουρκικά «τολμήματα». Ίσως δεν θα αφεθεί να παρέλθει. Ο Κος Erdogan έχει αποδείξει ότι τολμά και ότι είναι μαξιμαλιστής. Έχει, εις κάθε περίπτωση, ανάγκη και λίγων πολεμικών δαφνών, δρεπομένων επί της Ελλάδος, όποιος φιλοδοξεί να εκτοπίσει τον Κεμάλ και την Κεμαλική ιδεολογία από τα θεμέλια του Τουρκικού κράτους. Ούτως ή άλλως, η υφή του αυταρχικού καθεστώτος της Αγκύρας, η ρητορική του επιτιμήσεως των παραχωρήσεων των προκατόχων του και η εγγενής εσωτερική του αστάθεια και η συνακόλουθη αίσθησις ανασφαλείας καθιστούν τους πολεμικούς περισπασμούς της κοινής γνώμης ιδιαιτέρως επιθυμητούς και σημαντικούς πολιτικούς πόρους εσωτερικής καταναλώσεως.
Πάντως, έχουν ήδη υψωθεί πολύ οι Τουρκικοί τόνοι ώστε να αφεθούν να καταπέσουν χωρίς φθορά κύρους. Ο προ ημερών τελεσιγραφικός χαρακτηρισμός των Ιμίων ως «Τουρκικού εδάφους» πρέπει να προσληφθεί ως κρίσιμη σημειολογική όξυνσις της Τουρκικής φρασεολογίας.
Αν η Άγκυρα δεν ομιλεί, πλέον, μόνον περί «φαιάς ζώνης» το καθεστώς της οποίας δεν έχει προσδιορισθεί ρητώς υπέρ της Ελλάδος από διεθνείς συνθήκες κλπ., αλλά περί δεδομένης Τουρκικής εδαφικότητος, τότε και η από του Φεβρουαρίου 1996, ισχύσασα εκατέρωθεν αποχή από πράξεις κυριαρχίας, κυριότητος ή νομής επί του εδάφους και εντός των χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου των νήσων της ζώνης αυτής, δεν της αρκεί και αντ’ αυτού, διεκδικεί, υπέρ αυτής, την άσκηση πλήρων δικαιωμάτων κυριαρχίας και αντίστοιχη αποχή της Ελληνικής πλευράς.
Την ιδία στιγμή, εξ ίσου τελεσιγραφικοί τόνοι έχουν υψωθεί και επί των ερευνών επί της Κυπριακής υφαλοκρηπίδος η εκμετάλλευσις των ενεργειακών πόρων της οποίας, ακόμη και εντός οικοπέδων κειμένων, πέραν αμφιβολίας, εκτός της ΑΟΖ του κατεχομένου τμήματος της νήσου, συνεδέθη ρητώς προ ημερών –ήταν η πρώτη φορά–, προς την συνολική λύση του Κυπριακού. Σημειωτέον δε, ότι αμέσως μετά ανεκοινώθη και η προσεχής εκλογική συνεργασία του Κου Erdogan και του Κου Bahçeli ο οποίος έχει επανειλημμένως επισημάνει την ανάγκη να δοθεί στην Ελλάδα μάθημα δια των όπλων.
Όλα αυτά είναι κάκιστοι οιωνοί. Τι δέον γενέσθαι; Το φάσμα των επιλογών δεν είναι ευρύ, ιδίως αφ’ ής στιγμής η υπόθεσις βελτιώσεως της ισορροπίας δυνάμεων, εις χρησίμους χρόνους, δεν τίθεται.
Προ παντός άλλου πρέπει να αποφευχθεί ο,τιδήποτε, κάθε ενέργεια, κάθε δήλωσις περί ενόπλων αντιμέτρων, κάθε αντίδρασις, ακόμη και κατόπιν ακραίων, εμπράκτων, Τουρκικών προκλήσεων, η οποία θα συνέβαλε εις κορύφωση εντάσεως δυναμένη να ευνοήσει την μεθόδευση ενός πρώτου επεισοδίου ανταλλαγής πυρών και συνακόλουθη επέκταση των εχθροπραξιών.
Πρέπει να αποφευχθεί ο,τιδήποτε θα άφηνε έστω και την ελαχίστη αμφιβολία ως προς την ευθύνη της προκλήσεως.
Δεν πρέπει να υπάρξει ένοπλη αντίδρασις έστω και εις περίπτωση αποβιβάσεως Τουρκικών αγημάτων επί των Ιμίων ή άλλων βραχονησίδων της περιοχής.
Όποια και αν θα είναι η έντασις της στιγμής εκείνης και η εύλογη παρόρμησις αμύνης εθνικού εδάφους −του οποίου θα ήταν, αναμφιβόλως, άκρως επώδυνη και νέα, υπό πολεμική απειλή, διολίσθησις προς την απώλεια της επί 5 δεκαετίες ασκηθείσης κυριαρχίας−, δεν θα πρέπει να λησμονηθεί ότι η επιδίωξις της άλλης πλευράς θα είναι ακριβώς αυτή: να δοθεί, όπως προανεφέρθη, το έναυσμα και πρόσχημα επεκτάσεως των εχθροπραξιών επί κρισίμων σημείων του Αρχιπελάγους και της Κύπρου και επιτεύξεως, εκεί, εδαφικών τετελεσμένων σημαντικής γεωστρατηγικής εμβελείας, ικανών να κλονίσουν και να φέρουν εις έμφοβη αμηχανία τις ΗΠΑ, την Ε.Ε., την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία· να στηρίξουν την «υπερβατική», ούτως ειπείν, ικανοποίηση της Τουρκίας επί του ευρύτερου φάσματος των διεκδικήσεών της.
Η παγίδα εντός της οποίας, ανοήτως, ενέπεσε η Ελληνική Κυβέρνησις κατά την διάρκεια του μοιραίου τελευταίου 5μέρου του Ιανουαρίου 1996 πρέπει, την φορά αυτή, να αποφευχθεί. Αρκεί να διασφαλισθεί η μεγίστη δυνατή ετοιμότητα προασπίσεως και διάρκεια της αντιστάσεως των μεγάλων νήσων του Β. Αιγαίου και της Δωδεκανήσου, περιλαμβανομένου, εις το μέτρον του δυνατού, του Καστελορίζου.
Πέραν αυτών δεν θα ήταν λυσιτελής παρά η συνεχής και επίμονη προειδοποίησις Εταίρων τε και Συμμάχων επί της αμεσότητος του κινδύνου και ειδικώς, της Αμερικανικής πλευράς, επί της επιτακτικής ανάγκης συνεχούς επιτηρήσεως των κρισίμων περιοχών και προληπτικής, επί τόπου, παρουσίας επαρκών αεροναυτικών δυνάμεων, αμέσως παρεμβαλλομένων όποτε, εκατέρωθεν, επιχειρούνται παραβιάσεις του, από 20ετίας και πλέον ισχύσαντος, moratorium.
Π.Κ.Μ.
Υ.Γ.: Ακόμη και αν τα χειρότερα αποφευχθούν εντός του αμέσως προσεχούς χρονικού διαστήματος, η εξ Ανατολών γείτων θα παραμείνει απειλητική και η ανισορροπία δυνάμεων θα διευρύνεται. Συνεπώς, πέραν οποιωνδήποτε οικονομικών αντιξοοτήτων, επείγει η κριτική αναθεώρησις της αμύνης της χώρας. Όχι περιοριζομένη επί των τριών Όπλων, αλλά επεκτεινομένη επί ολοκλήρου του πλέγματος εθνικής ασφαλείας και αμύνης, περιλαμβανομένων των τομέων του ηλεκτρονικού και διαδικτυακού πολέμου και των δομών εσωτερικής ασφαλείας και δημοσίας τάξεως.
Όταν ομάδες διαδηλωτών και βιαίων προσωπιδοφόρων, εισβάλουν εις όλες τις έδρες δημοσίων αρχών, ακόμη και του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, όταν συνοικίες πόλεων και τα διάσπαρτα κτίρια των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι, νομίμως ή ατύπως, άσυλα ή άβατα, τότε πέραν της προβαλομένης εικόνος γενικής αναξιοπιστίας των μηχανισμών εθνικής ασφαλείας, παρέχονται, εκ προοιμίου, ιδανικές προϋποθέσεις μεθοδεύσεως και καλύψεως ασυμμέτρων εχθρικών δράσεων αποσταθεροποιήσεως· επίσης –εις περίπτωση πολεμικής συγκρούσεως ευρείας κλίμακος– και πληγμάτων αποκεφαλισμού της πολιτικής και της στρατιωτικής διοικήσεως.
Υ.Υ.Γ.: Ακόμη, πώς η Αμερικανική πλευρά θα θεωρήσει ότι ο κοχλάζων αντι-Αμερικανισμός της λαϊκής βάσεως του Κου Erdogan, είναι χειρότερος εκείνου της Ελληνικής Αριστεράς ή ότι αξίζει να ασκηθεί πίεσις επί της Τουρκίας ως προς την κράτηση των Ελλήνων στρατιωτικών, όταν, στην Ελλάδα, ο εκτελεστής Αμερικανών και Βρετανών στρατιωτικών λαμβάνει τακτικές άδειες από τις φυλακές, χειροκροτούμενος από πλήθος ομοφρόνων του; Καλώς ή κακώς, δικαίως ή αδίκως, επί του πεδίου της διεθνούς επικοινωνιακής πολιτικής και των εντυπώσεων, δεν επικρατεί πάντοτε η αυστηρά λογική ούτε υπάρχουν μη συγκοινωνούντα δοχεία. Εκεί, όλα τα δοχεία συγκοινωνούν…
