ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΝΤΑΛΗ
Στις 9 Μαΐου του 2016, Ημέρα της Ευρώπης, το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών και η Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τίμησαν τον πρώην Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργο Βασιλείου, τον πολιτικό που ταυτίστηκε με την ευρωπαϊκή προοπτική της Κύπρου. Ο Γιώργος Βασιλείου αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών.
Ενάμιση χρόνο μετά, στις 3 Νοεμβρίου 2017, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου τίμησε με τη μεγαλύτερη ακαδημαϊκή διάκριση τον καθηγητή Τάσο Γιαννίτση.
Ο Τάσος Γιαννίτσης είναι παιδί του τέλους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ανήκει σε μια γενιά ελλήνων και ευρωπαίων επιστημόνων που πίστεψαν στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο ειρήνης και συνεργασίας και αγωνίστηκαν για μια Ευρώπη της αλληλεγγύης και της ευημερίας. Εκφραστής ενός εξωστρεφούς πατριωτισμού, εργάστηκε και συνεχίζει να αγωνιά για μια Ελλάδα που μπορεί να προκόψει μέσα στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Σπούδασε Νομικά, Οικονομικές και Πολιτικές Επιστήμες στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε διδακτορικό στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο υπηρέτησε από το 1975 μέχρι το 2011.
Διετέλεσε υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και υπουργός Εξωτερικών (στις κυβερνήσεις του Κ. Σημίτη), καθώς και υπουργός Εσωτερικών (στην κυβέρνηση Λ. Παπαδήμου). Έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία και άρθρα για θέματα οικονομικά και κοινωνικής πολιτικής, καθώς και για ζητήματα ευρωπαϊκής οικονομικής και νομισματικής ολοκλήρωσης.
Τα επιστημονικά και ερευνητικά του ενδιαφέροντα κινούνται στο πεδίο της αναπτυξιακής θεωρίας και πολιτικής, των διεθνών οικονομικών, της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, των οικονομικών της τεχνολογίας και της βιομηχανικής οργάνωσης και πολιτικής.
Είναι από τους πρώτους έλληνες πανεπιστημιακούς που ασχολήθηκαν με τη μεσογειακή διάσταση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών στην Αθήνα, το οποίο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 παρουσίασε πρωτοποριακό έργο για το ρόλο τόσο των Ευρωπαϊκών Μεσογειακών χωρών όσο και των χωρών του Μεσογειακού Νότου.
Αυτή η διάσταση του έργου του αποτυπώνεται σε αρκετά βιβλία του και επιστημονικά άρθρα του με πιο χαρακτηριστικά δυο βιβλία του: ▪ Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και επιπτώσεις στη βιομηχανία και στο εξωτερικό εμπόριο (Ιδρυμα Μεσογειακών Μελετών, Αθήνα, 1988) και ▪ Η δυναμική των σχέσεων εξειδίκευσης Ελλάδας-Ισπανίας-Πορτογαλίας-Τουρκίας και ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα στη δεκαετία του 1980 (EKEM, Αθήνα, 1992).
Είχε προηγηθεί η μελέτη του, «Η ελληνική βιομηχανία: Ανάπτυξη και κρίση» που κυκλοφόρησε το 1983 και αποτελεί πλέον βιβλίο αναφοράς για θέματα ανάπτυξης και ελληνικής βιομηχανίας.
Η πρότασή μας για αναγόρευση του καθηγητή Τάσου Γιαννίτση σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών και του Πανεπιστημίου Αιγαίου αναδεικνύει μια διάσταση των γνωστικών αντικειμένων που υπηρετεί το Τμήμα μας και τα οποία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν περαιτέρω. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα πεδία της αναπτυξιακής θεωρίας και πολιτικής, της διεθνούς οικονομίας, της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της οικονομίας της τεχνολογίας και της καινοτομίας.
Από το εξαιρετικά πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο του Τάσου Γιαννίτση, αναφέρουμε ενδεικτικά τρία από τα έργα του.
▪ Στο βιβλίο, Η τέταρτη ελληνική προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (επιμέλεια: Τάσος Γιαννίτσης, Κριτική, 2005), επιχειρείται μια σε βάθος ανάλυση των μεγάλων θεμάτων που κυριάρχησαν στην περίοδο της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πρώτο εξάμηνο του 2003.
Τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής (Ιράκ, Βαλκάνια, διεύρυνση) και της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης, τα μακροοικονομικά προβλήματα της Ε.Ε., η στρατηγική για την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση και την ανάπτυξη στην Ευρώπη, καθώς και τα νέα θέματα σχετικά με τους μετανάστες παρουσιάζονται όχι τόσο με στόχο τον απολογισμό, όσο, κυρίως, για να δείξουν τα προβλήματα, τις δυσκολίες ή και τις αντιθέσεις, τις στρατηγικές της Προεδρίας, τα σημεία αδυναμίας και τα αποτελέσματα. Αξίζει να υπογραμμιστεί πως ήταν μια δύσκολη περίοδος για την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω του πολέμου στο Ιράκ. Η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη με βασικό συντονιστή τον Τάσο Γιαννίτση κατάφερε να παρουσιάσει μια πετυχημένη Προεδρία κατά τη διάρκεια της οποίας ολοκληρώθηκε η μεγάλη διεύρυνση της Ε.Ε. με την ένταξη δέκα κρατών μεταξύ των οποίων και της Κύπρου.
▪ Το βιβλίο του, Η Ελλάδα και το μέλλον. Πραγματισμός και ψευδαισθήσεις (Πόλις, 2005), είναι μια σύγκρουση με πολλούς μύθους που ζήσαμε και σε αναζήτηση ενός στίγματος πορείας στο νέο τοπίο που βρισκόμαστε. Ένα βιβλίο που κινείται και αναζητά απαντήσεις γύρω από τέσσερις έννοιες: Πολιτική-Ελλάδα-Σοσιαλισμός-Μέλλον.
▪ Στο πιο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο, Ανισότητες, φτώχεια, οικονομικές ανατροπές στα χρόνια της κρίσης (Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2016), ο Τάσος Γιαννίτσης σε συνεργασία με τον καθηγητή Σταύρο Ζωγραφάκη, μελετά τις επιπτώσεις της κρίσης που έχουν σήμερα διαχυθεί σε κάθε πτυχή της πραγματικότητάς μας. Προϋπόθεση για να δούμε τι επιτέλους πρέπει να κάνουμε, είναι να αφήσουμε πίσω τα λάθη μας και να θελήσουμε συλλογικά «να κάνουμε κάτι».
Ο Τάσος Γιαννίτσης έχει πολλές φορές καταθέσει την αγωνία του για το μέλλον της χώρας μας. Σε μια ομιλία του υποστήριζε πως: Στα τελευταία 65 χρόνια, εμείς, ως κοινωνία, ηττηθήκαμε βαθειά τέσσερις φορές. Η πρώτη φορά, με τον Εμφύλιο, που άφησε πληγές για δεκαετίες. Η δεύτερη με την δικτατορία, που ήταν καθοριστική για πολλές σχέσεις και για πολύ μακρύτερο χρονικό διάστημα από τα επτά χρόνια. Η τρίτη με την τραγωδία που έζησε ο Ελληνισμός στην Κύπρο το 1974. Η τέταρτη, με το μεγάλο οικονομικό αδιέξοδο και την απόσταση αναπνοής που ήρθαμε από την πτώχευση και την έξοδο από το ευρώ.
Έχοντας πίσω μας τις τέσσερις αυτές ήττες, ο καθηγητής Γιαννίτσης πιστεύει ότι σήμερα απόλυτη εθνική προτεραιότητα για όλους ανεξαίρετα δεν μπορεί να είναι παρά μία: να αποφύγουμε την πέμπτη μεγάλη ιστορική ήττα, που θα πλήξει καίρια τον κάθε Έλληνα και Ελληνίδα, ακόμα και αυτούς που είναι σε οικονομική απόγνωση και αισθάνονται ότι ίσως δεν έχουν να χάσουν τίποτα.
Με εύληπτο λόγο εξηγεί συχνά με τις παρεμβάσεις του, ότι μέσα στην κοινωνία μας έχουν ιδεολογικοποιηθεί αυτοκαταστροφικές εμμονές. Ότι έχει ιδεολογικοποιηθεί –ώστε να νομιμοποιείται στα μάτια κοινωνικών τμημάτων– ένα ολόκληρο πλέγμα πολιτικών οι οποίες δήθεν ωφελούν ευρύτατα στρώματα, δήθεν παράγουν ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία, ενώ κατ’ επανάληψη οι επιλογές αυτές έχουν στραφεί εναντίον του απλού κόσμου και της χώρας, δημιουργώντας έναν όλο και σκληρότερο λογαριασμό, τον οποίο ο κόσμος αυτός κάποια στιγμή καλείται να πληρώσει. Και μας θυμίζει ίσως με πικρία ότι αρνηθήκαμε να κάνουμε ένα πιο βιώσιμο και στέρεο ασφαλιστικό σύστημα που θα οδηγούσε σε μεγάλη μείωση του δημοσίου χρέους της χώρας.
Οι στέρεες ακαδημαϊκές καταβολές του Τάσου Γιαννίτση, μαζί με την μεγάλη του αγάπη για τις επιστήμες, τα γράμματα, και τις τέχνες και κυρίως η αγωνία του για την προκοπή της πατρίδας μας μέσα στην Ευρωπαϊκή οικογένεια, χαρακτηρίζουν όλα τα έργα του.
Μέσα στους χρονικούς περιορισμούς μιας επίσημης τελετής προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε την προσωπικότητα και το έργο του καθηγητή Γιαννίτση, του ακάματου επιστήμονα, του επίμονου εκσυγχρονιστή και ένθερμου ευρωπαϊστή.
Όλα αυτά τα χαρίσματα περιστρέφονται γύρω από την αγάπη που τρέφει για την ευημερία, την πρόοδο, και την εξέλιξη του ανθρώπου.
* Ο Σωτήρης Ντάλης είναι επ. καθηγητής διεθνών σχέσεων και ευρωπαϊκής ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Πρόσφατο έργο του, Η «Δύσκολη» Ευρώπη. Σε αναζήτηση της νέας Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης, Εκδόσεις Παπαζήση Β’ έκδοση 2017.
