ΡΙΧΑΡΔΟΥ ΣΩΜΕΡΙΤΗ
Δημοσιογράφου
Ας μου επιτραπεί να ξεκινήσω με ένα διπλό ευχαριστώ στον Σωτήρη Ντάλη. Το πρώτο, γιατί με περιέλαβε στο λαμπρό πάνελ αυτής της παρουσίασης. Το θεωρώ αυτό τιμή μου Το δεύτερο ευχαριστώ, αφορά το βιβλίο που μας προτείνει. Το τόσο επίκαιρο και τόσο περιεκτικό, και συστηματικά, υποδειγματικά, τεκμηριωμένο. Που καλύπτει ερωτήματα και αγωνίες για τη δύσκολη Ευρώπη με αναφορές ακόμα και στα πιο πρόσφατα γεγονότα όπως στις γαλλικές εκλογές. Και που, μπροστά στην πολύπλευρη και τόσο επικίνδυνη κρίση του ευρωπαϊκού οράματος περιλαμβάνει μια φράση που συμμερίζομαι απόλυτα. Ότι η Ευρώπη δεν είναι το πρόβλημα αλλά η λύση του.
Ας ξεκινήσουμε όμως από το εξώφυλλο: είναι έκφραση αισιοδοξίας ή ευχή αυτή η υπέροχη Ευρώπη του Ματίς που φαίνεται να απολαμβάνει –ερωτικά θα έλεγα– στην πλάτη του «ταύρου» τη μυθικά συμβολική της απαγωγή;
Αλλά πάντα εισαγωγικά, για να το ξεχάσουμε μετά, έχω και ένα παράπονο: ποιός μπορεί να διαβάσει χωρίς μεγεθυντικό φακό τα περισσότερα από τα πολύτιμα παραρτήματα που συμπληρώνουν το δοκίμιο; Κάτι πρέπει να διορθωθεί έτσι σε μια προσεχή έκδοση που πρέπει να υπάρξει.
Ως προς την ουσία τώρα. Η ανάγνωση του βιβλίου αυτού με οδήγησε σε ορισμένες σκέψεις που με απασχολούν από χρόνια ως καταστάσεις που εξηγούν τα σημερινά.
Σε περίληψη : ανεβήκαμε εμείς ως Έλληνες στο όχημα ενωμένη Ευρώπη σε ενδιάμεσο σταθμό και όχι από την αφετηρία του. Και με τη ψυχολογία είτε του πελάτη χρηματοδοτήσεων είτε του επικριτικού παρατηρητή. Όταν ήδη από το 1949 ξεκίνησε όχι μόνο ως σκέψη αλλά και σαν πράξη, με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κίνησης στο ιστορικό Συνέδριο της Χάγης οι περισσότεροι δικοί μας ήταν αλλού ή αδιάφοροι. Αλλού και αδιάφοροι ήταν και λίγο μετά όταν τέθηκαν οι βάσεις για τη σταδιακή ευρωπαϊκή ενοποίηση. Γιατί ως προς τη συμμετοχή της χώρας μας σε αυτήν, είχαμε την ετερέφωτη αρχική αντίθεση της αριστεράς, πριν από το ’67, και στα πρώτα χρόνια μετά από το ’74 την αντίθεση του ΠΑΣΟΚ.
Ιστορικά την ένταξή μας την θέλησαν κυρίως πριν από τη δικτατορία, ο Καραμανλής και ο Πεσμαζόγλου, ο πρώτος για λόγους εθνικούς και για να ισορροπήσουμε επιτέλους απέναντι στον ανατολικό συνασπισμό και τις ΗΠΑ και ο δεύτερος και για τους λόγους αυτούς αλλά και από ιδεολογική πεποίθηση. Με πρώτο βήμα τη συμφωνία σύνδεσης (που πάγωσε το 1967) και μετά τη δικτατορία το δεύτερο και αποφασιστικό βήμα με την ένταξη στην ΕΟΚ. Που συμπληρώθηκε μετά με τη δύσκολη προσχώρησε στην ΟΝΕ και το ευρώ. Πάντα για λόγους εθνικούς και οικονομικούς. Αλλά ως προς τον Σημίτη με την πεποίθηση ότι το μέλλον μας είναι ευρωπαϊκό παρά τις αντιδράσεις όσων, σε όλες τις παρατάξεις, μας θέλουν διγενείς.
Μολοντούτο ελάχιστοι πίστευαν τότε ή πιστεύουν σήμερα στο όραμα δημιουργίας των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης και του σωτήριου ρόλου τους αν όχι απέναντι αλλά τουλάχιστον πλάι από τις μεγάλες σύγχρονες αυτοκρατορίες της παγκοσμιοποιημένης Υφηλίου. Και ότι αυτό είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου για όλους μας.
Με τον ίδιο τρόπο ανεβήκαμε μάλλον χωρίς εισιτήριο στο όχημα του φιλευθερισμού ενώ τώρα σε πλήρη σύγχιση, αναζητούν πολλοί μια «ερζάτς» σοσιαλδημοκρατία χωρίς να έχουμε ποτέ έστω και πειραματικά ζήσει έναν δημοκρατικό σοσιαλισμό που να στηρίζεται και να εκφράζει τους εργαζόμενους και τη νέα τάξη των στελεχών. Ήδη από την εποχή του Μεταξά αλλά και πριν από αυτόν, επικρατεί στη χώρα μας ένας ρεάλ κρατισμός. Με κάποιες κοινωνικές παροχές. Αλλά πότε χωρίς και πότε με ελάχιστη δημοκρατία. Εκτός από το 74 και μετά.
Σε αναζήτηση της Νέας Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης είναι ο υπότιτλος του δοκιμίου.
Για τους περισσότερους συμπατριώτες μας ακόμα και εκείνους που αντιστάθηκαν από τόσα χρόνια στις λαϊκίστικες υπερβολές η Ευρώπη ξεθωριάζει αν ήταν ποτέ λαμπρή. Στέκονται στα μνημόνια των δανειστών που σπάνια αποκαλούν εταίρους και που τόσοι και τόσοι και όχι μόνον οι χρυσαυγίτες χαρακτηρίζουν υβριστικά τοκογλύφους ξεχνώντας τα χαμηλότοκα δις αλλά και την τεράστια δωρεάν βοήθεια που μας πρόσφεραν.
Ταυτόχρονα, εντός και εκτός συνόρων είναι πολλοί εκείνοι που καταλογίζουν αόριστα στην Ευρώπη όσα συχνά οι ίδιοι την εμποδίζουν να πράξει ή που όσο η Ένωση δεν αποκτά ενιαία πολιτική, δημοσιονομική και αμυντική πολιτική δεν έχει τη δυνατότητα να προωθήσει. Παράδειγμα το τεράστιο προσφυγικό ρεύμα, η τρομοκρατία, η Μέση Ανατολή, η Αφρική.
Το δυστύχημα είναι ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αντί να ενισχύονται παραμερίζονται ή εγκλωβίζονται σε αντιπαθή γραφειοκρατικό ρόλο και τους αντικαθιστά η ψυχρή διακυβερνητική συνεργασία των Συμβουλίων Κορυφής όπου ο καθένας μάχεται για τα όσα θεωρεί εθνικά του συμφέροντα ξεχνώντας σε μεγάλο βαθμό το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον. Όσα κι αν του οφείλουμε έτσι εξελίχθηκε και ο περίφημος γαλλο-γερμανικός άξονας.
Η ειρωνεία της εξέλιξης αυτής, που φυσικά ανταποκρίνεται και στον συσχετισμό των δυνάμεων, είναι ότι αυτό το εθνοκεντρικό σύστημα προωθούσε από την αρχή ήταν από την αρχή το Λονδίνο, ένα σύστημα ανατρεπτικό ως προς την ουσιαστική ευρωπαϊκή ενοποίηση. Για να επιλέξει τελικά, τυχοδιωκτικά όμως, το Μπρέξιτ!
Θεωρώ ευοίωνο ότι αν το θελήσει η Ευρώπη θα προχωρήσει ίσως χωρίς τη συστηματική βρετανική τροχοπέδη που προσπαθούν να δοκιμάσουν χώρες της ανατολικής Ευρώπης.
Να ελπίζουμε τώρα στον ευρωπαϊστή Μακρόν; Μακάρι. Με τη νίκη του σε βάρος της Λεπέν αφαίρεσε όπως και οι Ολλανδοί ένα θανάσιμο κίνδυνο και για την δημοκρατία και για την Ευρώπη. Αλλά τίποτε δεν είναι σίγουρο. Η πλειοψηφία των Γάλλων προτίμησε στις βουλευτικές εκλογές την αποχή, το λευκό ή το άκυρο ίσως γιατί φοβάται ορισμένα από τα σχέδια του Μακρόν π.χ. στα εργασιακά. Και επίσης τίποτε δεν είναι σίγουρο διότι ο όντως ευρωπαϊστής Σόϊμπλε εστιάζει τα πάντα στο ξεκάθαρο γερμανικό μονεταριστικό συμφέρον που θεωρεί ως το μόνο σπουδαίο. Θεωρώντας ελαφρόμυαλους τους περισσότερους εταίρους του και όχι μόνο τον κ. Τσίπρα.
Έτσι δεν πρόλαβε να εκλεγεί ο κ.Μακρόν και το Βερολίνο είπε ένα ξεκάθαρο «όχι» στις ευρωπαϊκές προτάσεις του για την έκδοση ευρωπαϊκών ομολόγων, τη θέσπιση υπουργού οικονομικών της Ευρωζώνης και την οργάνωση ενός δημοκρατικού ελέγχου της!
Συμπέρασμα: είναι επείγον όσοι πιστεύουν στο ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό σχέδιο να εκδηλωθούν δημόσια όπου αυτό είναι δυνατό. Παντού. Για ένα νέο Ευρωπαϊκό Κίνημα. Με πρώτο βήμα τη διάδοση αυτού του πολλαπλά χρήσιμου δοκιμίου ενός πανεπιστημιακού που και γνωρίζει όσο λίγοι τα ευρωπαϊκά προβλήματα και πιστεύει στην ενωμένη Ευρώπη.
* Αναθεωρημένη απόδοση της παρέμβασής του Ρ. Σωμερίτη στην παρουσίαση του βιβλίου του Σ. Ντάλη, Η «Δύσκολη» Ευρώπη, στον Ιανό στις 12 Ιουνίου 2017. Το βιβλίο παρουσίασαν, η Ντ. Μπακογιάννη, ο Τ. Γιαννίτσης, ο Π. Ιωακειμίδης και ο Ρ. Σωμερίτης. Τη συζήτηση συντόνισε ο Π. Τσίμας.
