ΣΩΤΗΡΗ ΝΤΑΛΗ
Επ. καθηγητού του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Παν. Αιγαίου
ΚΑΤΙ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ στην Ευρώπη. Προφανώς, ο κριτικός και ευθέως αρνητικός τρόπος κατά τον οποίο σημαντικοί πολιτικοί προσλαμβάνουν τους θεσμούς που γνωρίζουμε στην ΕΕ απειλούν την συνέχεια ενός περιβάλλοντος που θα δημιουργεί ευημερία. Με άλλα λόγια, κάτι δεν πάει καλά με το πολιτικό μας σύστημα και την αίσθηση πραγματικότητας κυβερνώντων και κυβερνωμένων. Πιστεύουμε ότι εξακολουθούμε να ζούμε στον κόσμο του χθες, κάπου ανάμεσα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Σε μια εποχή κατά την οποία τις αποφάσεις λάμβανoυν τα εθνικά κράτη. Τα εθνικά κράτη που τότε υπαγόρευαν τους κανόνες τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης. Τα εθνικά κράτη που ανταγωνίζονται το ένα το άλλο, υποστηρίζει ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου και επικεφαλής των Φιλελευθέρων και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Γκι Φερχόφσταντ.
Γιατί η δημιουργία της ΕΟΚ και της ΕΕ δεν επέφερε τελικώς την αποκρυστάλλωση των μεταβολών σε αυτό το επίπεδο; «Παρά τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις των Συνθηκών, από το 1957 και μετά, η Ένωση απέτυχε να αναχαιτίσει το κύμα και να αναλάβει η ίδια την πολιτική ηγεσία της ηπείρου. Το κέντρο βάρους εξακολουθεί να βρίσκεται στα κράτη-μέλη που, σε τελευταία ανάλυση, λαμβάνουν τις πιο σημαντικές αποφάσεις, θέτοντας έτσι τα δικά τους συμφέροντα πάνω από το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον. Ο προϋπολογισμός της Ένωσης παραμένει καθηλωμένος στο πενιχρό 1% του πλούτου μας. Είκοσι πέντε φορές μικρότερος από τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Σαράντα φορές μικρότερος ακόμη και από τους φόρους που εισπράττουν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ από τους φορολογούμενούς τους», τονίζει ο Γκι Φερχόφσταντ στο βιβλίο του που έχει χαρακτήρα πολιτικού μανιφέστου, όπως και το προηγούμενο για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.
Ο ανταγωνισμός των εθνικών κρατών
Γιατί οι ευρωπαίοι παραμένουν, μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και του πολυπολικού κόσμου, τόσο παθιασμένοι με το εθνικό κράτος, το οποίο περιβάλλεται ακόμα και σήμερα από μια σχεδόν θρησκευτική αύρα;
«Ο λόγος είναι πως οι άνθρωποι ψάχνουν για στήριγμα σε καιρούς φόβου και αβεβαιότητας, αισθήματα που συνδέονταν ανέκαθεν με την εξάπλωση και τη μεγάλη κλίμακα…. Η λατρεία της εθνικής ταυτότητας οδηγεί αναπόφευκτα, σε περισσότερο ή λιγότερο ακραίο βαθμό, στην απόρριψη του άλλου. Η σπουδαιότητα του έθνους είναι το σημείο αναφοράς κάθε σκέψης και πράξης, ακόμη και αν τα δικαιώματα του άλλου παραβιάζονται. Όποιος τοποθετεί την εθνική ταυτότητα στο κέντρο της κοσμοαντίληψής του βρίσκεται σε ολισθηρό δρόμο. Η Ευρώπη έχει υποφέρει αρκετά από τις συνέπειες της λατρείας του εθνικού κράτους».
Η Ευρώπη έχει υποφέρει αρκετά από τις συνέπειες της λατρείας του εθνικού κράτους . Η εθνικιστική σκέψη και οι επιπτώσεις της, με τον φασισμό και τον ναζισμό, άφησαν κατά τη διάρκεια ενός αιώνα σημάδια καταστροφής στην Ευρώπη, σημειώνει ο Φερχόφσταντ.
Για μια πραγματικά υπαρξιακή μάχη
Για το συγγραφέα αυτού του πολύ χρήσιμου δοκιμίου για την Ευρωπαϊκή ενοποίηση, ξεπερασμένο δεν είναι μόνο το πολιτικό μοντέλο που χρησιμοποιεί η Ευρώπη, το εθνικό κράτος, αλλά και η κοινωνική συζήτηση που διεξάγουμε. Οι πολίτες παρακολουθούν και αρχίζουν να υποστηρίζουν τα εθνικιστικά και αντιευρωπαϊκά κόμματα και οι πολιτικοί ηγέτες προσποιούνται ότι τα προβλήματα λύνονται.
Ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου του, ο συγγραφέας το αφιερώνει στην περιγραφή των ελλείψεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί πιστεύει πως μόνο «όταν κατανοήσουμε πλήρως τις ελλείψεις αυτές, θα μπορέσουμε να κάνουμε τα βήματα που πρέπει για να διορθώσουμε την πορεία μας. Μόνο όταν δούμε πόσο κοντά είμαστε στην καταστροφή, θα μπορέσουμε να κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές. Και μόνο όταν καταλάβουμε πόσο άσχημη είναι η κατάσταση, θα καταλάβουμε και τον επείγοντα χαρακτήρα της. Γιατί είναι επιτακτική ανάγκη να βρούμε κοινές λύσεις. Για να γίνει η Ένωσή μας ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τη διατήρηση της ευημερίας μας και τη διαφύλαξη του τρόπου ζωής μας. Μια πραγματικά υπαρξιακή μάχη».
Το περιγράφει με πολύ εύστοχο τρόπο. «Το μέλλον της Ευρώπης δεν βρίσκεται στην αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας, κάθε άλλο. Και σίγουρα δεν βρίσκεται στο άθροισμα των είκοσι οκτώ διαφορετικών ταυτοτήτων. Η σημερινή Ευρώπη, «η Ευρώπη των Εθνών», είναι ένα κατάλοιπο του παρελθόντος. Είναι μια Ευρώπη που πεθαίνει, επειδή δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Είναι επίσης μια Ευρώπη που δεν είναι σε θέση να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στον πολυπολικό κόσμο του 21ου αιώνα. Είτε μας αρέσει είτε όχι, βρισκόμαστε ενώπιον μιας σαφούς επιλογής. Μπορούμε να υποκύψουμε ξανά στην άνοδο της ταυτοτικής σκέψης στην Ευρώπη ή να σταθούμε αποφασιστικά απέναντί της».
Ο Φερχόφσταντ, με εύληπτο λόγο μας ξαναθυμίζει το φιλόδοξο σχέδιο της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, το οποίο συνέλαβαν οραματιστές πολιτικοί αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με στόχο την εξασφάλιση της ειρήνης και της προόδου στην ευρωπαϊκή ήπειρο, εκφυλίστηκε σε ένα ανέμπνευστο και ανούσιο γραφειοκρατικό οικοδόμημα. Τα τολμηρά βήματα που χρειάζονται πρέπει να γίνουν τώρα. Όχι προς τη δημιουργία ενός υπεροπτικού και απόμακρου υπερκράτους, αλλά προς μια αποτελεσματική και δημοκρατική Ομοσπονδία, βασισμένη στις αρχές της ελευθερίας, του σεβασμού του ατόμου και των νόμων. Μας προτρέπει να ξαναγυρίσουμε στο εμπνευσμένο όραμα των ιδρυτών της ενωμένης Ευρώπης, το οποίο αποτελεί τον καλύτερο οδηγό για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος.
- Η ασθένεια της Ευρώπης και η αναγέννηση του ευρωπαϊκού ιδανικού, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα 2016, σελ. 20. ■ 2. Σελ. 21-22. ■ 3. Σελ. 90.
